دسته: سبک زندگی
مولکول مرموز مغز؛ کلید تاب‌آوری زنان در بحران‌ها
پژوهشگران مولکولی کشف کرده‌اند که فرآیند تصمیم‌گیری و تاب‌آوری در برابر استرس را در زنان شکل می‌دهد و مسیری بالقوه برای درمان‌های افسردگی متناسب با شرایط را آشکار می‌کند.
به گزارش گروه علمی ایرنا، وبگاه سای‌تِک‌دِیلی در گزارشی آورده است:
پژوهشگران مدرسه پزشکی آیکان در مونت ساینای کشف کردند که نوعی آراِن‌اِی (RNA)، که پیش‌تر در کانون توجه نبود، نقشی حیاتی در ایجاد تاب‌آوری در برابر افسردگی ایفا می‌کند؛ البته فقط در زنان. آراِن‌اِی (RNA) همراه با دی‌اِن‌اِی و پروتئین، سه مولکول درشت اصلی هستند که برای همه گونه‌های شناخته‌شده زیستی، ضروری هستند.
یافته‌ها نشان می‌دهد اثرات این مولکول، خاص جنسیت و منطقه مغزی است و بر نحوه انتخاب‌های خاص افراد، بر اساس جنسیت، تأثیر می‌گذارد.
بر اساس این مطالعه، مردان و زنان در نحوه ارزیابی خطاهای گذشته، تصمیم‌گیری درباره زمان عبور از اشتباهات و توقف نشخوار ذهنی و احساس حسرت درباره فرصت‌های از دست‌رفته، تفاوت‌هایی آشکار دارند.
زنان تقریباً ۲ برابر مردان به افسردگی مبتلا می‌شوند؛ ضمن اینکه این اختلال در زنان و مردان اغلب علائم متفاوتی دارد، مانند افزایش تمایل به نشخوار فکری منفی در زنان. سازوکارهای مغزی مسبب ایجاد چنین تفاوت‌هایی، هنوز تا حدود زیادی ناشناخته مانده‌اند.
قشر پیش‌پیشانی و رفتار بازبینی تصمیم‌ها
قشر پیش‌پیشانی (بخشی از لوب پیشانی مغز) نقشی حیاتی در پیوند حالات عاطفی با فرآیندهای تصمیم‌گیری ایفا می‌کند. در این مطالعه، پژوهشگران دریافتند که تغییر سطوح LINC۰۰۴۷۳ در قشر پیش‌پیشانی موش‌ها فقط بر رفتار ماده‌موش‌ها تأثیرگذار است. به‌طور مشخص، موش‌های ماده‌ای که سطوح بالاتری از این مولکول داشتند، انعطاف‌پذیری بیشتری در تغییر تصمیم‌های خود هنگام جست‌وجوی پاداش نشان دادند؛ در حالی که این الگو در موش‌های نر مشاهده نشد.
پژوهشگران با استفاده از رویکردهای نورواکونومیک (اقتصاد عصبی)، نشان دادند که این تغییر مولکولی باعث افزایش حساسیت جنس ماده به هزینه‌های از دست‌رفته (ارزش‌گذاری افراطی بر سرمایه‌گذاری‌های گذشته) و احساس پشیمانی (آگاهی از فرصت‌های از دست‌رفته) می‌شود. هر دو عامل بر احتمال تجدیدنظر در انتخاب‌های قبلی آنها تأثیر گذاشتند. این ویژگی‌های رفتاری ممکن است به انعطاف‌پذیری بیشتر در مواجهه با استرس منجر شود.
این نخستین شواهدی است که نشان می‌دهد آراِن‌اِی غیر کدکننده (مولکول آراِن‌اِی که به صورت مستقیم به ساخت پروتئین منجر نمی‌شود) می‌تواند به صورت مستقیم بر کارکردهای شناختی تأثیر بگذارد.
چرا این کشف مهم است؟
این مطالعه به یک هدف مولکولی جدید برای توسعه داروهای نوین و همچنین یک هدف کالبدشناختی برای درمان‌های تحریک مغزی اشاره می‌کند که احتمالاً می‌تواند علائم افسردگی مرتبط با نشخوار فکری منفی را به‌ویژه در زنان درمان کند.
نسل Z، دستور نمی‌پذیرد! بچه‌ها را چطور همراه کنیم؟
گاهی والدین با چالشی مواجه می‌شوند که نمی‌دانند ریشه‌اش در کجاست: چرا فرزندشان به حرف‌هایشان گوش نمی‌دهد؟ چرا درخواست‌ها و هشدارهایشان نادیده گرفته می‌شود؟ آیا این «نافرمانی» نشانه لجبازی کودک است یا مرحله‌ای طبیعی از رشد او؟ پاسخ به این پرسش‌ها، نیازمند درک دقیق‌تری از روان‌شناسی کودک و نوجوان است.
در روزگار ما که سرعت تغییرات رفتاری و فکری کودکان و نوجوانان سرسام‌آور است، دیگر نمی‌توان با نسخه‌های قدیمیِ تربیتی، مسیر تربیت را ادامه داد. بچه‌های امروز، حرف شنوی‌شان را با منطق، احترام و تعامل معنا می‌کنند، نه با فرمان و اطاعت. و والدینی که این تفاوت را نبینند، ناخواسته وارد یک میدان فرسایشی خواهند شد؛ میدان سوءتفاهم‌ها، لجبازی‌ها و سکوت‌های سرد. برای فهمیدن اینکه چرا فرزندان گاهی گوش نمی‌دهند، اول باید دانست چگونه باید شنیده شوند.
در همین راستا با دکتر سیما فردوسی، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، به گفت‌وگو نشستیم. او در این گفت‌وگو به نکاتی کلیدی درباره ریشه‌های نافرمانی کودکان و نقش والدین در شکل‌گیری آن اشاره می‌کند.
نافرمانی یا مرحله‌ای از رشد؟
سیما فردوسی، روانشناس در ابتدا تأکید می‌کند:«همه گوش نکردن‌ها یک علت ندارد و ممکن است به دلایل مختلفی باشد. مثلاً ممکن است خودِ مادر یا پدر رفتار خشنی داشته باشند یا توقعاتی خیلی بالا و خارج از توان فرزندشان داشته باشند. یا ممکن است باعث دلخوری بچه شده باشند، حالا بچه هم دارد تلافی می‌کند یا عمل متقابل به‌مثل انجام می‌دهد و گوش نمی‌دهد.
همه گوش نکردن‌ها یک علت ندارد و ممکن است به دلایل مختلفی باشد
البته در دو مقطع سنی هم این رفتار طبیعی تلقی می‌شود. در حدود ۴ سالگی، بچه‌ها می‌خواهند خیلی چیزها را خودشان تجربه کنند، محیط پیرامون‌شان را بشناسند. ممکن است کاری را که به آنها گفته‌اند انجام نده، فقط به خاطر تجربه کردن انجام دهند. مرحله بعدی در دوره نوجوانی است؛ در این دوره هم نه اینکه بخواهند والدین را ناراحت کنند، بلکه می‌خواهند ادعای یک هویت مستقل برای خودشان داشته باشند. یعنی بگویند “من رأساً تصمیم می‌گیرم، من بچه نیستم و لازم نیست حتماً به آنچه شما می‌گویید گوش بدهم”. این‌ها مراحلی از رشد هستند.
سبک تربیتی والدین؛ کلید همراهی یا مقاومت
فردوسی درباره تأثیر سبک تربیتی والدین می‌گوید:«اگر والدین از حالت تعادل خارج شوند و دچار افراط یا تفریط شوند، یعنی یا بسیار سخت‌گیر باشند یا بیش از حد سهل‌گیر، هر دو حالت مضر است. اگر والدین خیلی سخت بگیرند، بچه رفتار عکس را انجام می‌دهد؛ می‌خواهد تلافی کند. اگر خیلی آسان‌گیر باشند، بچه هر کاری دلش بخواهد می‌کند و باز هم به حرف والدین گوش نمی‌دهد؛ چون آنها را مظهر اقتدار نمی‌بیند. اینجاست که افراط و تفریط در روش‌های تربیتی پاسخ نمی‌دهد و والدین باید آن حد متعارف از اقتدار را داشته باشند.
تکرار و فریاد؛ روش‌هایی بی‌اثر برای نسل امروز
او در ادامه نسبت به تکرار مداوم دستورها یا فریاد زدن هشدار می‌دهد:«امر و نهی زیاد، به‌ویژه برای نسل امروز، که در واقع نسل Z را تشکیل می‌دهد، اثر معکوس دارد. این بچه‌ها از تکرار بدشان می‌آید. بنابراین، وقتی والدین یک مطلب را خیلی تکرار می‌کنند، بچه‌ها واکنش معکوس نشان می‌دهند. یعنی والدین هرچه بیشتر تکرار کنند، نتیجه عکس می‌گیرند.
مهارت‌هایی که والدین باید بلد باشند
این روانشناس تربیتی درباره مهارت‌های مورد نیاز والدین برای همراه کردن بچه‌ها چنین توضیح می‌دهد:« والدین باید رفتاری معقول داشته باشند و همچنین نظم و قانون‌گرایی را مطرح کنند. یعنی خانواده قانون دارد و اگر ما به تو می‌گوییم کاری را انجام بده، بر اساس قانون خانواده است که می‌گوییم. باید بچه‌ها را تشویق کرد که قانون‌گریز نباشند و بدانند که خانواده هم مثل هر جای دیگری مقرراتی دارد که باید آنها را اجرا کرد.
رابطه‌ای دوطرفه میان گوش دادن
به باور این روانشناس، میزان گوش دادن بچه‌ها به والدین، به شدت تحت تأثیر گوش دادن والدین به بچه‌هاست. او تصریح می‌کند:« این تأثیر متقابل است. البته والدین باید ببینند خواسته کودکان‌شان معقول است یا نه، چون به هر چیزی هم نمی‌شود گوش داد. اگر خواسته‌ای طبیعی و معقول است و جزو نیازهای بچه محسوب می‌شود، و ما روی آن پافشاری کنیم یا لجبازی کنیم و اجابتش نکنیم، معلوم است که آنها هم جری‌تر می‌شوند و ممکن است بخواهند تلافی کنند. رفتارهای بسیار سختگیرانه، وسواس‌گونه یا تحقیرآمیز از سوی والدین موجب لجبازی بچه‌ها می‌شود.
همکاری بیشتر با روش‌هایی غیر از تنبیه بدنی
فردوسی در پاسخ به این پرسش که برای افزایش مشارکت و همکاری کودکان در خانه چه باید کرد، تأکید می‌کند:«تنبیه بدنی اصلاً جایز نیست و به هیچ وجه نباید بچه‌ها را کتک زد، چون پیامدهای بسیار بدی دارد. ما باید بچه‌ها را تشویق کنیم به اینکه در خانواده مسئولیت‌پذیر باشند، قانون و مقررات را رعایت کنند. اگر این کارها را بکنند، قطعاً مورد تأیید و تشویق قرار می‌گیرند.
او در مورد تنبیه‌هایی مانند گرفتن گوشی تلفن نیز می‌گوید:«این‌گونه محرومیت‌ها و محدودیت‌ها هم باید از قبل با بچه‌ها طی شود. باید به آنها گفته شود که اگر رفتاری نادرست داشته باشند، ممکن است مثلاً برای یک روز گوشی‌شان گرفته شود؛ البته اگر رفتار درستی داشته باشند، تایید، تشویق و پاداش هم در انتظارشان است.»
احساس خستگی را جدی بگیرید
تا به حال شده با صدای زنگ ساعت، از دل یک خواب طولانی بیدار شوید اما حس کنید اصلاً نخوابیده‌اید؟ یا روزی را سپری کرده باشید که هیچ کار خاصی نکرده‌اید، اما انگار کوه جابه‌جا کرده‌اید؟ این خستگی همیشگی، این کسالتی که مثل سایه دنبال‌مان می‌آید، از کجاست؟ چرا بدن و ذهن‌مان دیگر مثل قبل سرحال نمی‌شوند، حتی وقتی به ظاهر «همه‌چیز» خوب است؟
در روزگاری که زندگی شهرنشینی، تغذیه ناصحیح، استرس‌های مزمن و سبک زندگی بی‌تحرک، همه و همه بر سلامت جسم و روان ما سایه افکنده‌اند، خستگی مداوم دیگر یک شکایت ساده نیست؛ زنگ خطری است برای سلامت پنهان ما.
برای یافتن پاسخ به این معمای روزمره، سراغ دکتر رضا ایلخانی، متخصص طب سنتی ایرانی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی رفتیم. او با روایتی دقیق و کاربردی، از مهمترین دلایل خستگی‌های مزمن و خواب‌آلودگی‌های روزانه می‌گوید.
خواب و کم‌خوابی؛ ریشه نخست خستگی
دکتر رضا ایلخانی، متخصص طب سنتی در ابتدای صحبت‌هایش اشاره می‌کند که خستگی در علم پزشکی، علل مختلفی دارد. در پزشکی، بر اساس تجربه و مطالعات، مهمترین و رایج‌ترین عامل آن کم‌خوابی است. کم‌خوابی و دیرخوابی همزمان، از دلایل اصلی احساس خستگی مداوم است.
هر انسان بالغ، بر حسب مزاج خود، به طور معمول بین ۶ تا ۸ ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارد. مزاج‌های گرم و خشک به خواب کمتری نیاز دارند (حدود ۶ ساعت)، در حالی که مزاج‌های سرد، به حدود ۸ ساعت خواب احتیاج دارند.
کم‌خوابی و دیرخوابی همزمان، از دلایل اصلی احساس خستگی مداوم است
به گفته ایلخانی، با توجه به سبک زندگی شهرنشینی و مشغله‌های کاری، بسیاری از مردم دیر می‌خوابند و صبح زود باید سر کار بروند؛ بنابراین دچار کم‌خوابی مزمن می‌شوند.
او تأکید می‌کند: خواب، فقط به کمیت آن محدود نمی‌شود. کیفیت خواب نیز اهمیت دارد. بهترین زمان خواب، یک‌سوم میانی شب است. اگر شب را از اذان مغرب تا اذان صبح یا نهایتاً طلوع آفتاب در نظر بگیریم، این بازه را به سه قسمت تقسیم میکنیم. بهترین زمان برای شروع خواب، یک‌سوم اول شب است، و کل یک‌سوم وسط شب زمان طلایی خواب محسوب می‌شود.
مصرف زیاد سردی‌جات؛ مزاج مغز را سرد می‌کند
ایلخانی دومین عامل مهم خستگی را از دیدگاه طب سنتی، افراط در مصرف سردی‌جات می‌داند. او می‌گوید: وقتی خوراکی‌هایی با مزاج سرد زیاد مصرف می‌شود، کیفیت سردی بر مغز غلبه می‌کند و مغز نیاز به استراحت بیشتری پیدا می‌کند. در نتیجه فرد دچار خواب‌آلودگی و خستگی می‌شود.
او با ذکر مثال‌هایی می‌افزاید: شایع‌ترین سردی‌جات در لبنیات، ماست و دوغ هستند. در میان میوه‌ها نیز میوه‌های تابستانی مانند خیار، گوجه، هندوانه، هلو و طالبی عموماً مزاج سرد دارند. مصرف زیاد این مواد، به‌ویژه در شب، می‌تواند خواب را سنگین‌تر و بیدار شدن را دشوارتر کند. در طول روز نیز مصرف زیاد این مواد می‌تواند باعث خواب‌آلودگی شود.
نوشیدن بیش از حد آب؛ عاملی پنهان اما مؤثر
به گفته ایلخانی، نوشیدن آب بیش از حد نیاز بدن نیز یکی از عوامل خستگی روزانه است. او تصریح می‌کند: آب دارای مزاج سرد و تر است. مصرف زیاد آن، به‌ویژه در شب، باعث غلبه سردی بر مغز می‌شود و خواب‌آلودگی و خستگی را در پی دارد.
او در پاسخ به این پرسش که منظور از “نوشیدن بیش از حد آب” چیست، می‌گوید: ما مبنای ثابتی مثل هشت لیوان آب در روز نداریم. حتی در طب جدید هم این نظریه تقریباً کنار گذاشته شده است. نیاز بدن به آب تحت تأثیر عواملی مثل میزان تعریق، دمای محیط، فعالیت بدنی و غیره قرار دارد.
ایلخانی ادامه می‌دهد: مبنای نوشیدن آب باید احساس تشنگی باشد. از نظر طب سنتی، حتی هنگام نوشیدن آب، نباید کاملاً سیراب کرد. یعنی همیشه باید کمی احساس تشنگی باقی بماند. کسانی که بدون احساس نیاز، صرفاً از روی عادت یا علاقه آب زیادی می‌نوشند، ممکن است دچار خستگی مزمن شوند.
غلبه بلغم؛ خستگی با ریشه مزاجی
از دیگر علل مهمی که ایلخانی بر آن تأکید می‌کند، غلبه بلغم در بدن است. او می‌گوید: افرادی که دچار غلبه بلغم هستند، معمولاً احساس خستگی، بی‌حالی و خواب‌آلودگی در طول روز دارند. این حالت نوعی بیماری محسوب می‌شود و باید توسط پزشک طب سنتی تشخیص و درمان شود.
در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان متوجه غلبه بلغم شد، ایلخانی توضیح می‌دهد: علائم مختلفی دارد؛ از جمله احساس سنگینی بدن، جاری شدن آب دهان هنگام خواب، ترش کردن معده در صورت تجمع بلغم در معده، و احساس سرمای زودهنگام در مقابل باد کولر. اگر بلغم در مغز غالب شود، علائمی مانند کندذهنی و فراموشی نیز دیده می‌شود.
غلبه خون؛ خواب زیاد و بی‌کیفیت
به گفته ایلخانی، یکی دیگر از دلایل خستگی و خواب‌آلودگی، غلبه خون (دم) در بدن است. او می‌گوید: این افراد معمولاً از خواب سیر نمی‌شوند و دچار خواب‌آلودگی مداوم هستند. اهدای خون، حجامت یا فصد می‌تواند در بهبود حال آنان مؤثر باشد. البته تشخیص دقیق این وضعیت نیز باید توسط پزشک متخصص طب سنتی صورت گیرد.
کم‌خونی؛ عامل شایع در بانوان
ایلخانی یکی دیگر از علل خستگی را کم‌خونی می‌داند. او تأکید می‌کند: کم‌خونی به‌ویژه در میان بانوان، به دلیل عادت ماهانه، شایع است. این افراد معمولاً دچار ضعف و بی‌حالی بوده و نیاز مکرر به خواب دارند. درمان این وضعیت نیز مستلزم بررسی و اصلاح کم‌خونی است.
استرس و استفاده زیاد از فضای مجازی می‌تواند باعث خستگی چشم، ذهن و در نهایت خستگی عمومی بدن شود
این متخصص طب سنتی با اشاره به تأثیر عوامل روحی، دارویی و محیط های مجازی و تنش‌های روزمره، می‌گوید: استرس و استفاده زیاد از فضای مجازی نیز می‌تواند باعث خستگی چشم، خستگی ذهن و در نهایت خستگی عمومی بدن شود.
او همچنین به برخی بیماری‌ها اشاره می‌کند: کم‌کاری تیروئید، افسردگی، یا عوارض داروهایی مثل داروهای اعصاب، می‌توانند منجر به خستگی و خواب‌آلودگی شوند. این نوع خستگی علاوه بر جسم، روح و ذهن را نیز درگیر می‌کند.
چای کهنه‌دم؛ خواب‌آور پنهان
نکته جالبی که ایلخانی به آن اشاره می‌کند، چای کهنه‌دم است. او می‌گوید: در بسیاری از ادارات، چای را ابتدای صبح دم می‌کنند و تا ۱۱- ۱۲ ظهر از همان استفاده می‌کنند. این چای کهنه‌دم، برخلاف چای تازه، خاصیت خواب‌آور دارد و موجب خستگی می‌شود.
کِی باید نگران باشیم؟
در پاسخ به این پرسش که چگونه متوجه شویم خستگی ما نشانه بیماری پنهان است، ایلخانی می‌گوید: ما ابتدا باید عوامل ساده را بررسی و اصلاح کنیم. اگر کم‌خوابی داریم، آن را جبران کنیم. مثلاً در فصل تابستان، خواب نیمروزی ۳۰ تا ۶۰ دقیقه‌ای توصیه می‌شود. اگر مصرف آب یا سردی‌جات بیش از حد است، باید تعدیل شود.
او ادامه می‌دهد: اگر پس از رعایت این موارد، باز هم احساس خستگی باقی ماند، احتمال وجود بیماری پنهان مطرح است. در این شرایط، فرد باید با شرح حال دقیق به پزشک مراجعه کند.
در پایان، این متخصص طب سنتی و استاد دانشگاه توصیه می‌کند: افرادی که از خستگی مزمن رنج می‌برند، باید بدانند این وضعیت مانع بهره‌وری از وقت، انرژی و عمرشان است. خستگی مزمن یعنی توانایی انجام کارها کاهش می‌یابد، تمرکز کم می‌شود و عمر به بطالت می‌گذرد. بنابراین حتماً باید زمان بگذارند، علت را شناسایی کرده و تحت درمان قرار بگیرند.
خستگی مزمن یعنی توانایی انجام کارها کاهش می‌یابد، تمرکز کم می‌شود و عمر به بطالت می‌گذرد
او درباره ورزش نیز خاطرنشان می‌کند: «ورزش بخش مهمی از سبک زندگی سالم است و برای انجام آن، امکانات خاصی نیاز نیست. در همان اتاق خواب با حداقل فضا و تنها با ۱۰ دقیقه فعالیت فیزیکی، فرد می‌تواند جریان خون را بهبود ببخشد، عرق کند، سرعت تنفسش را بالا ببرد و از فواید ورزش بهره‌مند شود.»
ویتامین‌هایی که برای حفظ ایمنی دهان و دندان ضروری است
دندان‌ها مانند بخش‌های دیگر نیازمند حفظ سلامتی و تقویت هستند. برای این منظور باید مواد مغذی و لازم خود را دریافت کنند. ویتامین‌ها از جمله این مواد مغذی بوده که به استحکام آنها کمک می‌کنند.
دندان‌ها جزو مهمترین بخش از بدن انسان است که در عملکرد جایگزینی ندارد. معمولا اولین موضوعی که در سلامتی آنها به ذهن افراد متبادر می‌شود، استفاده از مسواک و یا در نهایت نخ دندان است. اما بر اساس آخرین مطالعات این موارد نمی‌تواند کافی باشد و نیازمند مکمل‌هایی از جمله ویتامین‌ها و مواد معدنی است.
در این میان استفاده از انواع غذاها و یا رژیم مخصوص می‌تواند در کنار اقدامات دیگر، سلامتی دندان و لثه را ضمانت کند. ما در این مطلب به شما درباره اینکه چه ویتامین‌هایی را می‌توانید برای کمک به سلامتی دندان‌ها مصرف کنید، توضیح خواهیم داد.
ویتامین A
یکی از محافظین طبیعی دندان در قبال میکروب‌ها و باکتری‌های بزاق دهان است. همچنین بزاق دهان می‌تواند از پوسیدگی دندان جلوگیری کند. ویتامین A نقش مهمی در سلامت بزاق و همچنین سیستم ایمنی دهان دارد. لازم به توضیح است بزاق از عوامل اصلی تجزیه و تحلیل غذا و بهبود دهان است
ویتامین A را می‌توان در گوشت قرمز، جگر، انواع ماهی، زرده تخم مرغ، کلم پیچ، کلم برگ، اسفناج، سبزیجات زرد رنگ، سیب زمینی شیرین و طالبی یافت. موارد گفته شده دارای مقدار زیادی بتاکاروتن هستند که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شوند.
بنابراین، مصرف متعادل این مواد غذایی نه تنها به سلامت کلی بدن کمک می‌کند، بلکه سلامت دندان‌ها و دهان را نیز از طریق بهبود عملکرد بزاق و تقویت سیستم ایمنی تضمین می‌کند.
کلسیم
کلسیم یکی از حیاتی‌ترین عناصر معدنی برای بدن انسان است، به ویژه برای حفظ سلامت و استحکام استخوان‌ها، فک و دندان‌ها. از دوران کودکی، تأمین کلسیم کافی برای رشد و تکامل صحیح این ساختارها ضروری است. مینای دندان که سخت‌ترین بخش بدن انسان است، بخش عمده‌ای از ساختار خود را مدیون کلسیم است. این ماده معدنی نقش اساسی در حفظ استحکام و مقاومت مینای دندان در برابر اسیدها و عوامل پوسیدگی دارد.
کمبود کلسیم می‌تواند عواقب جدی برای سلامت دهان و دندان داشته باشد. در صورت عدم دریافت مقادیر کافی کلسیم، خطر ابتلا به التهاب و بیماری‌های لثه افزایش می‌یابد و همچنین دندان‌ها بیشتر مستعد پوسیدگی می‌شوند. این کمبود می‌تواند منجر به ضعیف شدن ساختار دندان و افزایش حساسیت آنها گردد. بنابراین، توجه به تأمین کلسیم از طریق رژیم غذایی مناسب، امری ضروری برای پیشگیری از مشکلات دهان و دندان است.
منابع اصلی تأمین کلسیم برای بدن شامل محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر است که به وفور در دسترس هستند. با این حال، علاوه بر لبنیات، منابع دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به تأمین کلسیم مورد نیاز بدن کمک کنند. ماهی‌های چرب مانند ساردین و سالمون، سبزیجات برگ سبز تیره همچون کلم بروکلی و اسفناج، و همچنین مغزهایی مانند بادام درختی، سرشار از کلسیم هستند. در مواردی که از طریق رژیم غذایی، کمبود کلسیم همچنان ادامه داشته باشد، مشورت با پزشک و استفاده از مکمل‌های کلسیم می‌تواند راهگشا باشد.
پتاسیم
پتاسیم، یک ماده معدنی حیاتی، نقش مهمی در حفظ تراکم و استحکام استخوان‌ها ایفا می‌کند. این ماده معدنی در کنار کلسیم، به تقویت ساختار استخوان‌ها و فک کمک کرده و از ضعف و شکنندگی آنها جلوگیری می‌نماید. علاوه بر این، پتاسیم در سلامت لثه‌ها نیز نقش بسزایی دارد؛ به طوری که با جلوگیری از خونریزی لثه، به حفظ سلامت بافت‌های نگهدارنده دندان کمک می‌کند. پتاسیم همچنین در فرآیند ترمیم زخم‌ها و جراحت‌های دهان و دندان مؤثر است و به بهبود سریع‌تر آنها یاری می‌رساند.
منابع غذایی فراوانی وجود دارند که می‌توانند پتاسیم مورد نیاز بدن را تأمین کنند. موز، سیب زمینی، آووکادو، انواع لوبیا، آلو، قارچ، و همچنین محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر، از مهمترین منابع پتاسیم محسوب می‌شوند. گنجاندن این مواد غذایی در رژیم غذایی روزانه، راهی طبیعی و مؤثر برای دریافت مقادیر کافی پتاسیم است که فواید متعددی برای سلامت عمومی بدن، به ویژه سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها و لثه‌ها دارد.
تأمین پتاسیم از طریق تغذیه صحیح، نه تنها به استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند، بلکه با پیشگیری از مشکلات لثه و تسریع در ترمیم جراحات دهانی، به حفظ سلامت کلی دهان و دندان یاری می‌رساند. بنابراین، توجه به مصرف متعادل مواد غذایی حاوی پتاسیم، گامی مهم در جهت داشتن لبخندی سالم و زیبا است.
فسفر
فسفر یکی از عناصر معدنی ضروری است که نقش حیاتی در حفظ ساختار و استحکام دندان‌ها، به ویژه در تقویت مینای دندان، ایفا می‌کند. این عنصر به تنهایی قادر به انجام وظایف خود نیست، بلکه در همکاری نزدیک با کلسیم، به جذب بهتر آن در بدن کمک می‌کند. در واقع، فسفر به عنوان یک همراه ضروری برای کلسیم عمل کرده و با تسهیل فرآیند جذب کلسیم، به حفظ سلامت و مقاومت مینای دندان کمک شایانی می‌کند.
برای دریافت مقادیر کافی فسفر و جلوگیری از آسیب به استخوان‌ها و دندان‌ها، توصیه می‌شود از منابع غذایی غنی از این عنصر استفاده کنید. گوشت، انواع حبوبات از جمله عدس، ماهی، تخم مرغ، محصولات لبنی و آجیل، همگی منابع عالی فسفر هستند. گنجاندن این مواد غذایی در رژیم غذایی به طور منظم، به حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک کرده و از بروز مشکلات ناشی از کمبود فسفر جلوگیری می‌کند.
ویتامین C
ویتامین C به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی، نقشی حیاتی در حفظ سلامت بافت لثه و استحکام آن ایفا می‌کند. این ویتامین ضروری، در فرآیند تولید کلاژن، پروتئینی که برای ساختار و ترمیم بافت‌های همبند ضروری است، نقش مستقیم دارد. کلاژن به حفظ سلامت و انعطاف‌پذیری لثه‌ها کمک کرده و آنها را در برابر آسیب مقاوم می‌سازد. بنابراین، دریافت کافی ویتامین C برای جلوگیری از مشکلات لثه و حفظ سلامت کلی دهان و دندان اهمیت بالایی دارد.
کمبود ویتامین C می‌تواند منجر به عواقب نامطلوبی برای سلامت دهان و دندان شود. التهاب و خونریزی لثه، بیماری‌های پریودنتال که ناشی از عفونت‌های باکتریایی در لثه هستند، و حتی سست شدن دندان‌ها، از جمله عوارضی هستند که در صورت کمبود این ویتامین ممکن است رخ دهند. برای اطمینان از دریافت کافی ویتامین C، مصرف منابع غذایی غنی از آن مانند سیب زمینی، انواع توت‌ها، گوجه فرنگی، مرکبات، فلفل، سیب زمینی شیرین، کلم بروکلی و کلم پیچ توصیه می‌شود.
ویتامین D
این ویتامین از اثرگذارین ویتامین‌ها در موضوع سلامتی دهان و دندان است. مطالعات وبررسی‌ها نشان می‌دهد این نوع ویتامین نقش تعیین کننده‌ای در جذب فسفر و کلسیم برای بدن دارد. کمبود ویتامین D اثرات نامطلوب از جمله بیماری‌های دهان، پوسیدگی دندان و عفونت لثه را در پی دارد.
بهترین تامین کننده ویتامین D نور خوشید است اما در کنار آن می‌توان از کنسرو ماهی، جگر گاو، زرده تخم مرغ، شیر، آب پرتقال و غلات استفاده کرد.
نکته پایانی
قطعا استفاده از انواع ویتامین‌ها هر کدام در حفظ ایمنی و سلامتی دهان، دندان و لثه‌ها موثر هستند اما به این بدان معنا نیست که از رعایت بهداشت دهان و دندان استنکاف کرد. شما علاوه بر استفاده از انواع مواد غنی و معدنی برای دندان‌های خود، باید به طور مرتب از مسواک و خمیردندان استفاده کرده و در کنار آن برای مشاوره به پزشک متخصص برای حفظ و حراست از دندان‌های خود مراجعه کنید.
کمبود این ویتامین‌ها باعث پیری زودرس می‌شود
کمبود برخی ویتامین‌ها در بدن سبب می‌شوند که پوست شادابی خود را از دست بدهد.
کمبود کدام ویتامین باعث پیری زودرس می‌شود؟ این سوال بسیاری از افراد است. پیری زودرس می‌تواند ناشی از کمبود چندین نوع ویتامین و مواد مغذی باشد.
در ادامه، به بررسی چند ویتامین کلیدی و تأثیرات آنها بر پیری زودرس می‌پردازیم:
ویتامین C (اسکوربیک اسید): ویتامین C یک آنتی‌اکسیدان قوی است که نقش مهمی در تولید کلاژن دارد، پروتئینی که ساختار پوست را تقویت می‌کند. کمبود ویتامین C می‌تواند باعث خشکی و چین و چروک پوست شده و به تسریع پیری پوست منجر شود. همچنین، این ویتامین از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه UV محافظت می‌کند.
ویتامین : E ویتامین E نیز یک آنتی‌اکسیدان قوی است که از سلول‌های پوست در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کند. کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به کاهش الاستیسیته پوست و بروز چین و چروک‌های زودرس شود.
ویتامین A (رتینوئیدها): ویتامین A نقش مهمی در نوسازی سلولی و تولید کلاژن دارد. کمبود این ویتامین می‌تواند باعث خشکی، قرمزی و نازک شدن پوست شود و در نتیجه پیری زودرس پوست را به همراه داشته باشد.
ویتامین D : ویتامین D به سلامت کلی پوست کمک می‌کند و نقش ضد التهابی دارد. کمبود ویتامین D می‌تواند باعث خشکی و التهاب پوست شده و به پیری زودرس منجر شود.
ویتامین K : ویتامین K در انعقاد خون و کاهش تیرگی زیر چشم‌ها نقش دارد. کمبود این ویتامین می‌تواند باعث تیرگی و چین و چروک‌های زیر چشم شود.
ویتامین گروه B۳: ویتامین B۳ نیاسین به حفظ رطوبت پوست و بهبود ظاهر پوست کمک می‌کند. کمبود این ویتامین می‌تواند باعث خشکی و التهاب پوست شود.
استرس و پرخوری عصبی؛ چگونه کنترل را دوباره به دست بگیریم؟
در دنیای پرشتاب و پرتنش امروز، استرس گاهی اوقات خود را در قالب پرخوری عصبی نشان می‌دهد؛ یک چرخه ناخوشایند که در آن، غذا به جای تسکین گرسنگی، به مرهمی موقت برای احساسات ناخوشایند تبدیل می‌شود. اما این چرخه قابل شکستن است. با شناخت ریشه‌های این رفتار و به‌کارگیری راهکارهای مؤثر، می‌توان کنترل زندگی را دوباره به دست گرفت و به سوی سلامتی جسمی و روانی گام برداشت.
پرخوری عصبی که به عنوان “اختلال پرخوری” (Binge Eating Disorder) نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن فرد به طور مکرر مقادیر زیادی غذا را در مدت زمان کوتاه مصرف می‌کند و احساس می‌کند کنترلی بر خوردن خود ندارد. استرس یکی از شایع‌ترین محرک‌های این اختلال است. بدن ما در پاسخ به استرس، هورمون‌هایی مانند کورتیزول را ترشح می‌کند که می‌تواند اشتها را افزایش دهد و تمایل به مصرف غذاهای پرکالری و راحت را تشدید کند. مقابله با این چرخه نیازمند یک رویکرد چندوجهی است که جنبه‌های شناختی، رفتاری، هیجانی و محیطی را در بر می‌گیرد.
پرخوری عصبی ریشه در مسائل عمیق‌تری مانند استرس، اضطراب، افسردگی، تصویر بدنی منفی و تجربیات آسیب‌زا دارد. برای مقابله مؤثر با این اختلال، نیاز به یک رویکرد چندوجهی است که نه تنها به جنبه‌های رفتاری (مانند الگوهای خوردن)، بلکه به جنبه‌های شناختی (مانند افکار و باورها)، هیجانی (مانند احساسات و عواطف) و محیطی (مانند شرایط زندگی و روابط اجتماعی) نیز توجه کند. هدف نهایی، ایجاد یک رابطه سالم و متعادل با غذا و بدن، و یادگیری راهبردهای مؤثر برای مدیریت استرس و احساسات ناخوشایند است.
همچنین فشارهای اجتماعی و فرهنگی برای داشتن اندام لاغر، تبلیغات رسانه‌ای که بدن‌های غیرواقعی را به عنوان الگو معرفی می‌کنند، و تجربه‌های تبعیض و قلدری مرتبط با وزن، نیز می‌توانند تصویر بدنی منفی و نارضایتی از خود را تشدید کنند و به پرخوری عصبی منجر شوند.
راهکارهای کلیدی برای مدیریت و غلبه بر پرخوری عصبی ناشی از استرس
شناخت‌درمانی : شناخت‌درمانی یکی از مؤثرترین رویکردهای درمانی برای اختلالات خوردن، از جمله پرخوری عصبی است. این رویکرد بر این اصل استوار است که افکار، احساسات و رفتارها به هم مرتبط هستند و تغییر در یکی می‌تواند بر دیگری تأثیر بگذارد.
شناسایی و به چالش کشیدن افکار ناکارآمد: اولین قدم، آگاهی از افکاری است که قبل، حین و بعد از پرخوری به ذهن شما می‌آیند. این افکار ممکن است شامل خودسرزنشگری (“من اراده ندارم”، “چرا همیشه اینطوری می‌شم؟”)، کمال‌گرایی (“اگر نتونم کامل رعایت کنم، پس دیگه بی‌خیال!”) یا پیش‌بینی‌های منفی (“حتماً الان پرخوری می‌کنم”) باشند.
زمانی که این افکار را شناسایی کردید، باید با شواهد واقعی آنها را بسنجید. آیا واقعاً اراده ندارید یا فقط در شرایط استرس‌زا این اتفاق می‌افتد؟ آیا یک اشتباه کوچک به معنای شکست کامل است؟ جایگزینی این افکار با افکار واقع‌بینانه‌تر و مثبت‌تر مانند حتی اگر امروز ناخواسته پرخوری کردم، می‌توانم از وعده بعدی دوباره مسیر درست را انتخاب کنم می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.همچنین یادگیری تکنیک‌های جدید برای مدیریت استرس و احساسات ناخوشایند به جای پناه بردن به غذا نیز از توسعه راهبردهای مقابله‌ای سالم به شمار می رود.
تنفس عمیق: تمرینات ساده تنفس شکمی می‌تواند سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال کند و احساس آرامش را افزایش دهد. کافیست چند دقیقه بنشینید، چشم‌ها را ببندید و نفس‌های عمیق و آهسته بکشید، هوا را به شکم خود هدایت کنید و سپس به آرامی بازدم کنید.
ذهن‌آگاهی: تمرین ذهن‌آگاهی به شما کمک می‌کند تا در لحظه حال زندگی کنید و از قضاوت خودداری کنید. می‌توانید با تمرکز بر حواس پنجگانه (چه چیزی می‌بینید، می‌شنوید، بو می‌کنید، لمس می‌کنید و می‌چشید) یا با مدیتیشن‌های هدایت‌شده، این مهارت را تمرین کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا با احساسات دشوار روبرو شوید بدون اینکه بلافاصله به آنها واکنش نشان دهید.
فعالیت‌های بدنی منظم: ورزش نه تنها به کاهش استرس کمک می‌کند، بلکه اندورفین آزاد می‌کند که خلق و خو را بهبود می‌بخشد. پیاده‌روی، دویدن، شنا، یوگا یا هر فعالیتی که از آن لذت می‌برید، می‌تواند مؤثر باشد.
فعالیت‌های آرامش‌بخش: اختصاص دادن زمان برای فعالیت‌هایی که به شما آرامش می‌دهند، مانند گوش دادن به موسیقی، مطالعه، حمام آب گرم، باغبانی یا گذراندن وقت با حیوانات خانگی.
برنامه‌ریزی و مدیریت زمان: احساس غرق شدن در کارها و مسئولیت‌ها می‌تواند استرس‌زا باشد. سازماندهی کارها، تعیین اولویت‌ها و استراحت‌های کوتاه در طول روز می‌تواند به کاهش این احساس کمک کند.
ایجاد نظم در وعده‌های غذایی: خوردن منظم وعده‌های غذایی متعادل (صبحانه، ناهار، شام) و میان‌وعده‌های سالم می‌تواند به تثبیت قند خون و جلوگیری از گرسنگی شدید که منجر به پرخوری می‌شود، کمک کند. از حذف وعده‌های غذایی خودداری کنید.
پرهیز از رژیم‌های سختگیرانه: رژیم‌های غذایی بسیار محدودکننده اغلب نتیجه عکس می‌دهند و می‌توانند باعث احساس محرومیت و در نهایت پرخوری شوند. تمرکز بر تعادل و تنوع غذایی مهم‌تر از حذف کامل گروه‌های غذایی است.
انتخاب غذاهای مغذی: مصرف غذاهای کامل و مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب به بهبود خلق و خو و سطح انرژی کمک می‌کند.
توجه به سیگنال‌های گرسنگی و سیری بدن: یاد بگیرید به نشانه‌های واقعی گرسنگی (مانند صدای معده، ضعف) و سیری (احساس رضایت و پر بودن ملایم) توجه کنید و بر اساس آنها غذا بخورید، نه بر اساس احساسات یا عوامل بیرونی.
آماده‌سازی محیط غذا خوردن: سعی کنید در محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی (مانند تماشای تلویزیون یا کار با موبایل) غذا بخورید تا بتوانید از طعم و بافت غذا لذت ببرید و نشانه‌های سیری را بهتر تشخیص دهید.
پاکسازی محیط از غذاهای محرک: سعی کنید غذاهایی را که معمولاً در زمان پرخوری مصرف می‌کنید، در دسترس نداشته باشید یا از خانه حذف کنید.
ایجاد فضای حمایتی: صحبت کردن با دوستان، خانواده یا شریک زندگی در مورد احساسات و چالش‌هایتان می‌تواند بسیار تسکین‌دهنده باشد. حمایت اجتماعی قوی، یک عامل محافظتی مهم در برابر استرس و اختلالات خوردن است.
نوشتن خاطرات غذایی و احساسی: ثبت آنچه می‌خورید، زمان خوردن، میزان گرسنگی و احساسات قبل و بعد از آن، می‌تواند به شناسایی الگوها و محرک‌ها کمک کند.
یادگیری “نه” گفتن: توانایی رد کردن موقعیت‌ها یا فشارهایی که باعث استرس یا پرخوری می‌شوند.به طور مثال فردی که پس از یک روز کاری پرفشار احساس خستگی و اضطراب می‌کند و تمایل به خوردن یک بسته کامل چیپس دارد، می‌تواند با چند دقیقه تمرین تنفس عمیق، قدم زدن کوتاه در خانه یا گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش، این میل را مدیریت کرده و به جای آن یک میان‌وعده سالم مانند میوه یا ماست انتخاب کند. این تغییر کوچک اما مداوم، در طول زمان تفاوت بزرگی ایجاد می‌کند.
مقابله با پرخوری عصبی ناشی از استرس یک فرآیند تدریجی است که نیازمند صبر، خودآگاهی و تلاش مداوم است. با ترکیب رویکردهای شناختی، رفتاری، مدیریت استرس و تغذیه سالم، و در صورت لزوم با کمک گرفتن از متخصصان، می‌توان این چرخه را شکست و به سمت یک زندگی سالم‌تر و متعادل‌تر حرکت کرد. به یاد داشته باشید که شفقت به خود و پذیرش اشتباهات به عنوان بخشی از مسیر یادگیری، کلیدی است.
هشدار درباره سرخک؛ تنها راه پیشگیری، واکسیناسیون است
والدین برای پیشگیری کودکان از بیماری سرخک واکسیناسیون زیر ۵ سال را انجام دهند.
فوق تخصص بیماری‌های عفونی کودکان با تأکید بر اهمیت واکسیناسیون، سرخک را بیماری‌ای کاملاً قابل پیشگیری دانست که در صورت واکسینه نبودن کودکان می‌تواند با عوارض جدی همراه باشد. او به والدین توصیه کرد با آگاهی از علائم، راه‌های انتقال و زمان مناسب واکسن، سلامت فرزندان خود را تضمین کنند.
دکتر محمد باقر رحمتی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی کودکان گفت:سرخک یک بیماری ویروسی بسیار مسری است که بیشتر در کودکان زیر پنج سال دیده می‌شود، به‌ویژه در مناطقی که پوشش واکسیناسیون پایین است.
این بیماری توسط ویروس سرخک از خانواده پارامیکسوویریده ایجاد می‌شود و از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌گردد.
وی با بیان اینکه دوره نهفتگی بیماری حدود ۱۰ تا ۱۴ روز پس از تماس با ویروس است، افزود: بیماری شامل دو مرحله است. مرحله مقدماتی با تب بالا، سرفه خشک، آبریزش بینی، التهاب ملتحمه (قرمزی و آبریزش چشم) و لکه‌های کوپلیک (نقاط سفید مایل به آبی روی زمینه قرمز در مخاط دهان که علامت اختصاصی سرخک هستند) شروع می‌شود.
مرحله دوم، مرحله راش است که شامل بثورات پوستی ماکولوپاپولار بوده و از صورت آغاز شده و به تنه و اندام‌ها گسترش می‌یابد.
این راش معمولاً ۳ تا ۵ روز باقی می‌ماند و تب در اوج راش وجود دارد و سپس کاهش می‌یابد. وی افزود: سرخک در همه سنین ممکن است رخ دهد، اما شیوع و شدت آن در کودکان خاص بیشتر است.
گروه سنی زیر پنج سال بیشترین موارد بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از آن را دارند. کودکان زیر یک سال، واکسینه‌نشده یا ناقص واکسینه‌شده، دارای نقص ایمنی، سوءتغذیه (به‌ویژه کمبود ویتامین A) یا مصرف‌کننده داروهای سرکوبگر ایمنی در معرض بیشترین خطر هستند.
به گفته دکتر رحمتی، پنومونی شایع‌ترین علت مرگ ناشی از سرخک در کودکان است. از دیگر عوارض آن می‌توان به عفونت گوش میانی، اسهال شدید، انسفالیت مغزی، خروسک، برونشیولیت و پان‌انسفالیت اسکلروزان تحت‌حاد اشاره کرد که ممکن است سال‌ها پس از عفونت ظاهر شود.
وی با تأکید بر اینکه هنوز هم سرخک یک بیماری خطرناک است، گفت: حتی کودکان سالم نیز ممکن است در صورت ابتلا با عوارض شدید مواجه شوند، اما واکسیناسیون به‌طور چشمگیر این خطر را کاهش می‌دهد. وی افزود: به‌دلیل سرایت‌پذیری بالای ویروس، یک فرد مبتلا می‌تواند تا ۹۰ درصد اطرافیان حساس خود را مبتلا کند. هر فرد آلوده، در جامعه‌ای بدون ایمنی، ممکن است بین ۱۲ تا ۱۸ نفر دیگر را مبتلا کند.
وی درباره راه‌های انتقال بیماری گفت: ویروس سرخک از طریق قطرات تنفسی، صحبت کردن، عطسه یا سرفه منتقل می‌شود. این قطرات می‌توانند تا دو ساعت در هوا یا روی سطوح فعال بمانند. تماس غیرمستقیم مانند لمس سطوح آلوده و سپس تماس با دهان، بینی یا چشم نیز موجب انتقال می‌شود.
دوره سرایت بیماری از چهار روز قبل تا چهار روز بعد از شروع بثورات پوستی است. راه‌های پیشگیری:دکتر رحمتی واکسیناسیون MMR را مؤثرترین راه پیشگیری دانست و گفت: این واکسن در دو نوبت، یکی در ۱۲ ماهگی و دیگری بین چهار تا شش سالگی تزریق می‌شود.
همچنین فرد مبتلا باید تا چهار روز پس از بروز راش از سایرین جدا شود. گروه‌هایی که نباید واکسن بزنند:کودکان با نقص ایمنی شدید، بیماران سرطانی تحت شیمی‌درمانی، مبتلایان به HIV پیشرفته، دریافت‌کنندگان داروهای سرکوبگر ایمنی یا ایمونوگلوبولین، و کودکانی با حساسیت شدید به اجزای واکسن، نباید واکسن سرخک دریافت کنند.
در این موارد، واکسیناسیون اطرافیان، پرهیز از تماس، و در صورت تماس تزریق ایمونوگلوبولین اختصاصی تا حداکثر شش روز بعد از تماس، از جمله تدابیر حمایتی است.
دکتر رحمتی با تأکید بر نقش کلیدی خانواده‌ها، گفت: والدین باید کارت واکسیناسیون فرزندان خود را بررسی کرده و در صورت تأخیر، به مراکز بهداشتی مراجعه کنند. او همچنین خواستار افزایش آگاهی درباره علائم اولیه سرخک مانند تب، آبریزش بینی، سرفه، التهاب چشم و بثورات پوستی شد و گفت: مراجعه سریع در صورت مشاهده علائم، از انتقال بیشتر جلوگیری می‌کند.
وی در پایان تأکید کرد:سلامت فرزندتان را با واکسیناسیون به‌موقع سرخک تضمین کنید. سرخک یک بیماری به ظاهر ساده، اما بسیار مسری و گاه کشنده است که با واکسیناسیون به‌موقع می‌توان از عوارض جدی آن مانند ذات‌الریه، التهاب مغز و سوءتغذیه جلوگیری کرد. حتی یک کودک سالم هم ممکن است در صورت ابتلا دچار عوارض شدید شود، بنابراین تأخیر در واکسیناسیون، سلامت کودک و اطرافیان او را به خطر می‌اندازد.
در ماه های گذشته مواردی از بیماری سرخک در جاسک میناب و رودان گزارش شده بود که بیشتر از اتباع بیگانه بودند.
آفتاب‌سوختگی و سرطان پوست از عوارض تجمعی پرتو فرابنفش
رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به مخاطرات ناشی از تابش مستقیم نور خورشید گفت: پرتوهای فرابنفش (UV) در عین اینکه برای تولید ویتامین D ضروری هستند، در صورت مواجهه بیش از حد می‌توانند آسیب‌های جدی و تجمعی به سلامت پوست و چشم وارد کنند.
مهندس محسن فرهادی، رئیس مرکز سلامت محیط وزارت بهداشت با بیان اینکه سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند افراد دو تا سه بار در هفته و هر بار به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه در معرض نور مستقیم آفتاب قرار بگیرند، افزود: این میزان برای کمک به تولید کافی ویتامین D در بدن کفایت می‌کند و نیازی به مواجهه بیشتر وجود ندارد.
فرهادی گفت: آفتاب‌سوختگی، پیری زودرس پوست، سرطان پوست و بیماری‌های چشمی از جمله عوارض شایع مواجهه مداوم و بی‌محافظت با اشعه فرابنفش هستند. این آسیب‌ها به‌ویژه در افرادی که پوست، مو و چشم روشن دارند یا در معرض داروها و مواد آرایشی حساس‌کننده به نور قرار دارند، شایع‌تر است.
وی با اشاره به اینکه عوامل محیطی گوناگون می‌توانند شدت پرتو UV را افزایش دهند، توضیح داد: زمان روز (به‌ویژه بین ساعات ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر)، فصل تابستان، ارتفاع از سطح دریا، ضخامت لایه ازن، نوع پوشش ابر و بازتابش نور از سطح‌هایی مانند برف، شن و آب از جمله عوامل مهم در شدت تابش UV هستند.
فرهادی تأکید کرد: برای پیشگیری از آسیب‌های ناشی از نور خورشید، لازم است مردم در ساعات اوج تابش خورشید، تا حد امکان در سایه بمانند. از لباس‌های پوشیده و روشن برای محافظت از بازوها و پاها استفاده کنند. کلاه لبه‌دار برای محافظت صورت، گوش‌ها و گردن به کار ببرند و از عینک آفتابی استاندارد با قابلیت جذب UVA و UVB استفاده کنند.
وی همچنین توصیه کرد: کرم ضدآفتاب با SPF 30 یا بالاتر به‌طور روزانه و به‌ویژه در فضای باز استفاده شود.
به گفته مهندس فرهادی، کودکان باید به طور ویژه در برابر نور خورشید محافظت شوند.
وی تصریح کرد: حتی در روزهای ابری یا خنک نیز اشعه فرابنفش می‌تواند مضر باشد و نباید نادیده گرفته شود.
رئیس مرکز سلامت محیط و کار در پایان خاطرنشان کرد: محافظت از پوست و چشم در برابر پرتو فرابنفش، نه فقط در تابستان بلکه در تمام طول سال ضروری است و توجه به این نکات می‌تواند از بروز بیماری‌های پوستی و چشمی در بلندمدت جلوگیری کند.
تغذیه مناسب، آسیب‌های اشعه ماوراء بنفش را کاهش می‌دهد
دفتر بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: با رعایت نکات تغذیه‌ای ساده و مصرف مواد غذایی خاص، می‌توان بدن را در برابر اثرات مضر اشعه ماوراء بنفش محافظت کرد.
بر اساس اعلام دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، اشعه ماوراء بنفش که از نور خورشید ساطع می‌شود، می‌تواند با تولید رادیکال‌های آزاد و تخریب ترکیبات مهم بدن، به سلامت سلول‌ها آسیب بزند.
خوردن غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان مانند ویتامین C، ویتامین E و کاروتنوئیدها می‌تواند در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه UV نقش محافظتی داشته باشد، همچنین ترکیبات پلی‌فنولی موجود در چای، قهوه، انواع توت، پیاز، سیر و انار با کاهش التهاب و کمک به ترمیم DNA، به سلامت پوست کمک می‌کنند.
از سوی دیگر، توصیه می‌شود مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ افزایش و امگا ۶ کاهش یابد، این تغییر می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی به اشعه UV را بهبود دهد و از آسیب‌های پوستی جلوگیری کند.
همچنین مصرف غذاهای تازه و کم‌فرآوری‌شده به دلیل دارا بودن آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی بر استفاده از مواد غذایی صنعتی و پر فرآوری ارجحیت دارد.
روزشمار هفته جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر اعلام شد
مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد: هفته جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر همزمان با سراسر جهان، با شعار «تغذیه با شیر مادر؛ اولویت امروز، سلامت فردا» در دستور کار نظام سلامت کشور قرار گرفته است.
هدف از برگزاری هفته جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر، ارتقای سطح آگاهی عمومی درباره مزایای تغذیه انحصاری با شیر مادر، حمایت از مادران شیرده، بهبود شاخص‌های تغذیه نوزادان و تقویت نقش مشارکت بین‌بخشی در این زمینه است.
بر اساس اعلام مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس، برنامه‌های این هفته مطابق با روزشمار جهانی و با محورهای فرهنگی، آموزشی، حمایتی و نظارتی در سطح ستاد وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز بهداشتی و دستگاه‌های همکار اجرا خواهد شد و روزشمار هفته جهانی تغذیه با شیر مادر تعیین شده است.
بر اساس این گزارش، روزشمار هفته جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر به شرح زیر است:
جمعه ۱۰ مرداد؛ استفاده حداکثری از رسانه‌ها و فضای مجازی در آموزش مادران و خانواده
شنبه ۱۱ مرداد؛ مشاوره شیردهی به عنوان اولویت در حفظ، حمایت و ترویج تغذیه با شیر مادر
یکشنبه ۱۲ مرداد؛ ترویج تغذیه با شیر مادر، ایجاد محیط سالم
دوشنبه ۱۳ مرداد؛ اولویت تغذیه با شیر مادر و سلامت خانواده
سه‌شنبه ۱۴ مرداد؛ حمایت از تغذیه با شیر مادر از دیدگاه مدیران و کارفرمایان
چهارشنبه ۱۵ مرداد؛ حمایت سیاستگذاران سلامت از تغذیه با شیر مادر
پنج‌شنبه ۱۶ مرداد؛ نظارت مستمر بر شرکت‌های تولیدکننده شیر خشک و فرآورده‌های جایگزین
مرکز جوانی جمعیت تأکید کرد: تغذیه با شیر مادر نه‌تنها نقش مهمی در رشد و ایمنی کودک دارد، بلکه عاملی مؤثر در کاهش هزینه‌های سلامت، افزایش بهره‌وری ملی و حمایت از سلامت روانی مادران محسوب می‌شود و این هفته، فرصتی ارزشمند برای بازنگری در سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی از شیردهی در سطح ملی است.