دسته: سلامت
زنگ خطر کاهش ید در سبد مصرف ایرانیان
متخصص تغذیه پژوهشگاه رویان با هشدار نسبت به کاهش مصرف ید در کشور، درباره دلایل این پدیده گفت: در چند سال اخیر به دلیل برخی آموزه‌های طب سنتی، تبلیغات فضای مجازی برای استفاده از نمک دریا و نمک‌های رنگی، تحریم‌ها و افزایش فشار اقتصادی باعث کاهش مصرف ید در جامعه شده است.
رضا همایون‌فر بیان کرد: سال ۱۳۸۶، برنامه ملی غنی‌سازی نمک در ایران آغاز شد اما پیش از آن آمار گواتر در کشور بسیار نگران‌کننده بود و حدود ۶۸ درصد شیوع گواتر داشتیم.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: برنامه ملی غنی‌سازی نمک یکی از همکاری‌های موفق بین‌بخشی دانشگاه و صنعت بوده است. در این راستا ارائه نمک یددار الزامی شد و آمار شیوع گواتر از ۶۸ درصد به کمتر از ۸ درصد رسید. اوضاع همانطور باقی ماند تا چند سال اخیر که برخی آموزه‌های طب سنتی، تبلیغات فضای مجازی برای استفاده از نمک دریا و نمک‌های رنگی و همچنین تحریم‌ها و افزایش فشار اقتصادی باعث کاهش آمار مصرف ید در جامعه شد، که تداوم این وضعیت، زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود.
متخصص تغذیه مرکز دیابت پژوهشگاه رویان با اشاره به اقدامات لازم برای جلوگیری از کاهش ید در کشور، گفت: جامعه نیاز به آموزش دارد و سه نکته اجرای پایدار، پایش دقیق، انطباق با الگوهای نوین غذایی باید در نظر گرفته شود؛ به دلیل اینکه غذاهای نوین از ید فاصله گرفته و معمولا غذاهایی که در منزل پخت نمی‌شود، ید کافی ندارند بنابراین نیاز است تغییراتی در الگو غذایی انجام شود.
همایون‌فر ادامه داد: بسیاری از خانواده‌ها ارزش نمک یددار را نمی‌دانند و اینکه ید در چه حالتی نگهداری میشود و در چه حالتی از غذا خارج میشود، نکاتی است که باعث استفاده نادرست از ید و یا دریافت ناقص خواص آن در بدن میشود.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره نحوه جذب ید در غذا، بیان کرد: وقتی نمکی طولانی‌مدت در معرض هوا، گرما و نور آفتاب قرار بگیرد و گرما و نور آفتاب بخورد، یدی که به نمک اضافه شده، ممکن است تبخیر و از آن جدا شود. برای دریافت و جذب ید، باید نمک را در مرحله آخر پختن غذا اضافه کنیم و نمکی که سر سفره به غذا اضافه میشود هم باید یددار باشد.
وی افزود: البته نباید آموزش‌ها به سمتی برود که مردم تصور کنند باید نمک زیادی مصرف کنند بلکه نیاز است تعادل ظریفی رعایت شود. نیاز است مردم متوجه مقدار و نحوه مصرف صحیح نمک یددار شوند.
عوارض کاهش ید در بدن
همایون‌فر در پاسخ به این سوال که کاهش ید چه عوارضی برای بدن دارد، تصریح کرد: کاهش ید بیشتر متوجه دوره کودکی و جنینی افراد میشود زیرا وضعیت بهره هوشی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. فرزند مادرانی که در بارداری به اندازه کافی ید دریافت نمی‌کنند یا افرادی که در دوران شیرخواری و کودکی، ید کافی دریافت نمی‌کنند معمولاً توسعه بهره هوشی کافی ندارند
به گفته وی، کمبود ید در بزرگسالی نیز متابولیسم را تحت تاثیر قرار می‌دهد زیرا غده تیروئید که موتور محرک بدن است، به ید نیاز دارد و زمانی که ید به اندازه کافی دریافت نکند، این غده، بزرگ میشود و عملکرد نادرست آن متابولیسم کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
متخصص تغذیه مرکز دیابت پژوهشگاه رویان بیان کرد: اگر نمک یددار به اندازه کافی دریافت شود، با مقدار معمول (روزانه یک تا سه گرم) آن نیاز بدن تامین خواهد شد.
قانون اجباری استفاده از نمک یددار در ۱۲۶ کشور
وی با اشاره به آمار و اطلاعات میزان مصرف ید در دنیا گفت: در همه دنیا همین شرایط است. یعنی از دهه ۱۹۲۰ که این آگاهی به وجود آمد، یددار کردن نمک‌ها آغاز شده و از این راهکار استفاده شده است. استفاده از نمک یددار در ۱۲۶ کشور به صورت قانون اجباری است و ۲۱ کشور قانون اختیاری است و الان حدود ۱۴۵ کشور به سراغ استفاده از نمک یددار رفته‌اند و تعداد کشورهایی که تا سال ۲۰۲۲ دریافت ید کافی دارند به حدود ۱۱۷ کشور رسیده است.
به گزارش ایرنا، ۲۱ اکتبر برابر با ۲۹ مهرماه در تقویم جهانی به عنوان روز پیشگیری از اختلالات کمبود ید نامگذاری شده است.
ید در شکل طبیعی خود در آب دریاها، گیاهان آبزی، برخی مواد معدنی و خاک وجود دارد و به عنوان یک ریز مغذی نقش حیاتی در بقای انسان، بازی می‌کند. این عنصر کمیاب برای رشد انسان، به خصوص رشد و تکامل عصبی – روانی جنین و تا دو سال بعد از تولد، مورد نیاز است.
دریافت ناکافی ید در زمان بارداری ممکن است سبب بروز عوارض در مادر و اختلال تکاملی سیستم عصبی جنین و نوزاد شود، نقش ید در تکامل سیستم عصبی در دوران زندگی جنینی و نوزادی با مطالعات انجام شده در زمینه کمبود ید در زمان بارداری و بروز تاخیر رشد فیزیکی – عصبی، شناختی – رفتاری و همچنین بروز کرتینیسم (عقب‌ماندگی ذهنی بارز توام با درجات مختلفی از کوتاهی قد، کری و لالی و سفت و سخت شدن عضلات) در موارد کمبود شدید آن به اثبات رسیده است.
از آنجا که جنین تا قبل از سه ماهگی، توان هورمون سازی را ندارد، نیازمند دریافت ید از طریق مادر است و این نیاز پس از سه ماهگی و حتی پس از تولد نیز ادامه دارد، بنابراین زنان در دوران بارداری و شیردهی به منظور حفظ سوخت و ساز طبیعی و همچنین انتقال هورمون تیروئید و ید به جنین و نوزاد به ید بیشتری نیاز دارند.
مطالعات انجام شده در مناطق مختلف دنیا نشان داده‌اند که بسیاری از زنان در دوران بارداری نه تنها در مناطق دچار کمبود ید بلکه در مناطق با دریافت ید کافی نیز دچار کمبود ید هستند.
نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که حتی در مناطقی که بیش از یک دهه از کفایت ید رسانی جمعیت عمومی آنها گذشته، زنان باردار این جوامع ید کافی دریافت نمی‌کنند. زیرا به طور ایده‌آل، ذخیره ید داخل غده تیروئید زنان قبل از باردار شدن باید با مصرف نمک یددار به حد کافی برسد، از همین رو سازمان بهداشت جهانی و سازمان یونیسف توصیه می‌کنند تمام زنانی که در سن باروری بوده و تمایل به بارداری داشته باشند، نه تنها در مناطق دچار کمبود ید، بلکه در مناطق با دریافت ید کافی نیز باید روزانه ید کافی دریافت کنند. بنابراین مصرف ید باید علاوه بر دوران جنینی و کودکی، در نوجوانی نیز برای دانش‌آموزان جدی گرفته شود.
هشدار؛ ابتلای نیمی از زنان بالای ۵۰ سال به پوکی استخوان
مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت گفت: ۵۰ درصد از زنان بالای ۵۰ سال به پوکی استخوان مبتلا هستند.
جعفر جندقی، مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری مهر درباره وضعیت شیوع پوکی استخوان در کشور گفت: آمارهای ما مربوط به افراد بالای ۵۰ سال است. بر اساس داده‌های ملی، در مجموع حدود ۵۰ درصد زنان بالای ۵۰ سال دچار پوکی استخوان هستند. همچنین درصد قابل توجهی از مردان در سنین بالای ۵۰ تا ۷۰ سالگی نیز در معرض این بیماری قرار دارند. به‌طور کلی پوکی استخوان در زنان شایع‌تر و زودتر بروز می‌کند که علت آن تغییرات هورمونی دوران یائسگی است.
اصلاح سبک زندگی؛ راه مؤثر در کنترل پوکی استخوان
وی افزود: اگرچه بخشی از عوامل پوکی استخوان مانند ژنتیک، نژاد و جنس قابل تغییر نیست، اما با اصلاح سبک زندگی میتوان تا حد زیادی روند بیماری را به تأخیر انداخت. سیگار، الکل، کم‌تحرکی و تغذیه نامناسب از مهم‌ترین عوامل قابل پیشگیری هستند.
تغذیه و ویتامین D؛ پایه سلامت استخوان‌ها
مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با تأکید بر نقش تغذیه در سلامت استخوان‌ها اظهار داشت: بدن برای ساخت و حفظ استخوان به مقادیر کافی کلسیم و ویتامین D نیاز دارد. دریافت این دو ماده از طریق تغذیه متعادل و قرار گرفتن در معرض نور خورشید ضروری است. علاوه بر آن، فعالیت‌های بدنی نظیر پیاده‌روی تند، نشستن و برخاستن از صندلی، یا تمرینات ساده فشار به دیوار از جمله ورزش‌هایی هستند که با وارد کردن فشار ملایم به استخوان، موجب تقویت و بازسازی آن می‌شوند.
وی ادامه داد: در کنار این فعالیت‌ها، انجام تمرینات تعادلی نیز اهمیت دارد. تمرین‌هایی مانند راه رفتن به عقب، تغییر جهت‌های کنترل‌شده یا حرکات ساده دست و پا، باعث تقویت عضلات تعادلی و کاهش خطر زمین‌خوردگی میشود.
جندقی در پایان با تأکید بر نقش دوران کودکی و جوانی در سلامت استخوان‌ها خاطرنشان کرد: حداکثر توده استخوانی بدن تا حدود ۳۰ سالگی شکل می‌گیرد؛ بنابراین تغذیه صحیح در کودکی و نوجوانی، به‌ویژه مصرف کافی لبنیات، منابع کلسیم و ویتامین D، در سلامت استخوان‌ها در سال‌های بعدی زندگی نقش اساسی دارد. با آموزش و آگاهی‌رسانی به‌موقع می‌توانیم پوکی استخوان را دیرتر و خفیف‌تر تجربه کنیم و کیفیت زندگی سالمندان را ارتقا دهیم.
راهکارهای طلایی برای شادابی و غلبه بر افسردگی در پاییز
با کوتاه شدن روزها و کاهش نور خورشید در پاییز، بسیاری از افراد با احساس غمگینی و بی‌انرژی بودن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. افسردگی پاییزی می‌تواند زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد، اما نگران نباشید. با راهکارهای ساده می‌توانید این فصل رنگارنگ را با روحیه‌ای شاد و پرانرژی سپری کنید.
افسردگی پاییزی، که به طور علمی به عنوان اختلال عاطفی فصلی شناخته میشود، نوعی افسردگی است که با تغییرات فصلی، به‌ویژه در ماه‌های پاییز و زمستان، مرتبط است. این اختلال معمولاً با کاهش نور خورشید، کوتاه شدن روزها و تغییرات آب‌وهوایی تشدید میشود. در این مطلب، به بررسی علل، علائم، تأثیرات افسردگی پاییزی و راهکارهای مؤثر برای پیشگیری و مدیریت آن خواهیم پرداخت.
علل افسردگی پاییزی
افسردگی پاییزی عمدتاً به کاهش نور خورشید مرتبط است که بر ریتم‌های زیستی بدن (ساعت بیولوژیکی) تأثیر می‌گذارد. نور خورشید نقش مهمی در تنظیم هورمون‌هایی مانند سروتونین و ملاتونین دارد که بر خلق‌وخو و خواب اثر می‌گذارند. در پاییز و زمستان، کاهش نور خورشید می‌تواند باعث کاهش سطح سروتونین (هورمون شادی) و افزایش تولید ملاتونین (هورمون خواب) شود، که منجر به احساس خستگی، بی‌انگیزگی و افسردگی میشود.
عوامل دیگری نیز در بروز افسردگی پاییزی نقش دارند، از جمله:
تغییرات آب‌وهوایی: روزهای سرد و ابری پاییز می‌توانند احساس انزوا و کاهش انرژی را تقویت کنند.
عوامل ژنتیکی: افرادی که سابقه خانوادگی افسردگی یا اختلالات خلقی دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.
استرس فصلی: تغییر برنامه‌های روزمره، مانند شروع سال تحصیلی یا افزایش فشار کاری، می‌تواند به تشدید علائم کمک کند.
کمبود ویتامین : D کاهش قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث کاهش سطح ویتامین D در بدن میشود، که با خلق‌وخوی پایین مرتبط است.
علائم افسردگی پاییزی
علائم افسردگی پاییزی مشابه علائم افسردگی بالینی است، اما معمولاً به صورت فصلی ظاهر میشود. این علائم شامل احساس غمگینی مداوم یا خلق‌وخوی پایین، احساس خستگی بیش از حد، افزایش نیاز به خواب، افزایش اشتها، کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره، مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری، احساس ناامیدی و انزوای اجتماعی و کاهش تعاملات اجتماعی است. این علائم معمولاً در اواخر پاییز یا اوایل زمستان ظاهر می‌شوند و با آمدن بهار و افزایش نور خورشید کاهش می‌یابند.
تأثیرات افسردگی پاییزی
افسردگی پاییزی می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی فردی و اجتماعی داشته باشد. از نظر شخصی، افراد مبتلا ممکن است در انجام وظایف روزمره، حفظ روابط و دستیابی به اهداف خود دچار مشکل شوند. کاهش انرژی و انگیزه می‌تواند بهره‌وری کاری یا تحصیلی را کاهش دهد. همچنین، انزوای اجتماعی ناشی از این اختلال می‌تواند روابط خانوادگی و دوستانه را تحت تأثیر قرار دهد.
راه‌های پیشگیری و مدیریت افسردگی پاییزی
برای پیشگیری و مدیریت افسردگی پاییزی، ترکیبی از رویکردهای پزشکی، روان‌شناختی و تغییر سبک زندگی توصیه میشود. در ادامه، راهکارهای مؤثر برای مقابله با این اختلال ارائه شده است:
۱. نوردرمانی (فتوتراپی)
نوردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان افسردگی پاییزی است. این روش شامل استفاده از لامپ‌های مخصوصی است که نور مشابه نور خورشید تولید می‌کنند. قرار گرفتن در معرض این نور به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در روز، به‌ویژه صبح‌ها، می‌تواند به تنظیم ریتم زیستی و افزایش سطح سروتونین کمک کند.
۲. افزایش فعالیت بدنی
ورزش منظم یکی از بهترین روش‌ها برای بهبود خلق‌وخو و کاهش علائم افسردگی است. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، یوگا، دویدن یا تمرینات مقاومتی می‌توانند سطح اندورفین (هورمون شادی) را افزایش دهند. توصیه میشود:
۳. تغذیه سالم
رژیم غذایی متعادل می‌تواند به بهبود علائم افسردگی کمک کند. مصرف غذاهای غنی از ویتامین D، مانند ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین)، زرده تخم‌مرغ و محصولات غنی‌شده، گردو و کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و قندهای ساده از جمله رژیم‌های غذایی در این فصل است.
۴. مدیریت خواب
خواب منظم و کافی برای مدیریت افسردگی پاییزی ضروری است. برای بهبود کیفیت خواب برنامه خواب منظمی تنظیم کنید و هر روز در ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید. همچنین از قرار گرفتن در معرض نور آبی (مانند نور صفحه نمایش گوشی) قبل از خواب خودداری کنید و تلاش کنید محیط خواب را آرام و تاریک نگه دارید.
۵. روان‌درمانی
روان‌درمانی می‌تواند به افراد کمک کند تا الگوهای فکری منفی را شناسایی و تغییر دهند. جلسات منظم با یک روان‌شناس یا مشاور می‌تواند ابزارهای لازم برای مقابله با افسردگی را فراهم کند.
۶. مصرف مکمل‌ها
در برخی موارد، مصرف مکمل‌های ویتامین D یا مکمل‌های گیاهی مانند زعفران یا گیاه سنت‌جونز (با مشورت پزشک) می‌تواند به بهبود خلق‌وخو کمک کند. کمبود ویتامین D در پاییز شایع است و مکمل‌ها می‌توانند این کمبود را جبران کنند
۷. حفظ ارتباطات اجتماعی
انزوای اجتماعی می‌تواند علائم افسردگی را تشدید کند. برقراری ارتباط با دوستان، خانواده یا شرکت در فعالیت‌های گروهی می‌تواند احساس حمایت و تعلق را تقویت کند.
۸. مدیریت استرس
تکنیک‌های کاهش استرس، مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و تمرینات ذهن‌آگاهی می‌توانند به کاهش اضطراب و بهبود خلق‌وخو کمک کنند.
۹. مشاوره پزشکی
در مواردی که علائم افسردگی شدید است، مشاوره با پزشک یا روان‌پزشک ضروری است. گاهی اوقات، تجویز داروهای ضدافسردگی (مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین) برای مدیریت علائم توصیه میشود. هرگز بدون مشورت پزشک دارو مصرف نکنید.
نتیجه‌گیری
افسردگی پاییزی یک چالش قابل‌مدیریت است که با آگاهی و اقدامات پیشگیرانه میتوان تأثیرات آن را به حداقل رساند. ترکیبی از نوردرمانی، ورزش، تغذیه سالم، روان‌درمانی و حمایت اجتماعی می‌تواند به افراد کمک کند تا این فصل را با انرژی و روحیه مثبت‌تری سپری کنند. آگاهی از علائم و اقدام به‌موقع برای دریافت کمک حرفه‌ای نیز نقش کلیدی در مدیریت این اختلال دارد. با توجه به تأثیرات گسترده افسردگی پاییزی، توجه به سلامت روان در این فصل نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی فردی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند تأثیرات مثبتی بر جامعه داشته باشد.
تغییرات هورمونی دوره یائسگی؛ محرک افکار خودکشی در زنان
یافته‌های جدید از ارتباط هشداردهنده بین تغییرات هورمونی دوره یائسگی و بروز افکار خودکشی در زنان پرده برداشته است. با وجود افزایش میزان خودکشی در زنان میانسال، نظام‌های سلامت جهانی هنوز این بحران را به‌طور جدی شناسایی نکرده‌اند و در بسیاری موارد، با تجویز داروهای ضدافسردگی به جای هورمون‌درمانی، مسیر درمان را منحرف می‌کنند.
وبگاه کانوِرسِیشِن در گزارشی آورده است:
بر اساس یک مطالعه جدید، تغییرات هورمونی در دوران یائسگی می‌تواند به شکل‌گیری افکار خودکشی در زنان منجر شود؛ اما نظام سلامت در شناسایی و رسیدگی به این بحران ناکام مانده است. پژوهشگران دانشگاه جان مورز لیورپول در انگلیس با ۴۲ زن که در دوران پیش‌یائسگی یا یائسگی تجربه افکار خودکشی داشتند، مصاحبه کردند و دریافتند برای بسیاری از این زنان به جای هورمون‌درمانی، داروهای ضدافسردگی تجویز شده است؛ این در حالی است که دستورالعمل‌های رسمی درمان یائسگی، ضدافسردگی‌ها را به‌عنوان درمان خط اول برای افسردگی مرتبط با یائسگی معرفی نمی‌کنند.
شکاف خطرناک در دانش پزشکی
یکی از شرکت‌کنندگان در این پژوهش درباره پزشک عمومی خود می‌گوید: آنها هیچ دانشی درباره هورمون‌ها نداشتند و پرسش درباره چرخه قاعدگی زنان در ارزیابی‌های استاندارد آنها جایی ندارد. این گزارش از تأخیرهای طولانی در تشخیص صحیح و دریافت درمان مناسب حکایت دارد.
از کارافتادگی در اوج میانسالی
زنان شرکت‌کننده از احساس ناامیدی عمیق و بی‌ارزشی سخن می‌گفتند. افسردگی مرتبط با یائسگی فراتر از خلق پایین و احساس غم معمولی است و با خستگی فلج‌کننده و احساس سرباربودن برای عزیزان همراه است.
هم‌زمانی فشارهای زندگی با طوفان هورمونی
بحران یائسگی در خلأ رخ نمی‌دهد. زنان در میانسالی هم‌زمان با تغییرات هورمونی، با مسئولیت‌های مراقبتی، فشارهای شغلی و وظایف خانوادگی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این فشارهای چندگانه، ترکیب شدیدی از فشار جسمی و روانی ایجاد می‌کند.
تاریخچه بی‌توجهی به دردهای زنانه
ریشه‌های این بی‌توجهی به قرن‌ها قبل بازمی‌گردد. تشخیص هیستری که زمانی برای بیمارگونه جلوه‌دادن احساسات زنان استفاده می‌شد، امروز در قالب کم‌اهمیت جلوه‌دادن رنج هورمونی آنان ادامه یافته است.
بازگشت به زندگی با درمان درست
با این همه، نشانه‌های امیدبخشی نیز وجود دارد. بسیاری از زنان گزارش داده‌اند که پس از دریافت به‌موقع هورمون‌درمانی و حمایت حرفه‌ای، بهبود چشمگیری در به‌زیستی روانی خود تجربه کرده‌اند. برخی از آنان می‌گویند پس از سال‌ها رنج، زندگی برایشان تحمل‌پذیر شده است.
کارشناسان تأکید می‌کنند: همه زنان از هورمون‌درمانی سود نمی‌برند، اما همه آنان سزاوار بررسی وضعیت هورمونی و دریافت درمان مناسب هستند. سکوت درباره سلامت روان در دوره یائسگی طولانی شده و وقت آن رسیده که این بحران به‌عنوان یک مسئله مرگ و زندگی به رسمیت شناخته شود.
نشاط پاییزی با صبحانه‌ای سالم و دلپذیر
پاییز فقط فصل برگ‌های رنگارنگ و هوای خنک نیست؛ این فصل فرصتی تازه برای تغییر ذائقه و لذت بردن از صبحانه‌هایی است که هم انرژی‌بخش باشند و هم حال‌وهوای پاییز را به خانه بیاورند. درست انتخاب کردن وعده صبحانه در این روزها، نه تنها نشاط روزانه را افزایش می‌دهد، بلکه بخشی از سبک زندگی سالم و پرانرژی را شکل می‌دهد.
با شروع فصل پاییز، طعم‌ها و عطرهای تازه‌ای مهمان سفره‌های صبحگاهی می‌شوند، از دارچین و کدوحلوایی گرفته تا مربای سیب و انجیر و ارده شیره. سایت معتبر The Pioneer Woman در گزارشی جامع، ایده ها و دستورهایی برای صبحانه‌های پاییزی معرفی کرده که می‌تواند هر روز این فصل را به تجربه‌ای خوش‌طعم و متفاوت تبدیل کند.
پاییز؛ فصل صبحانه‌های گرم و دلنشین
پاییز، فصل پوشیدن لباس‌های پشمی و نوشیدن قهوه‌ی داغ است؛ فصلی که عطر دارچین، سیب کاراملی و کدوحلوایی در خانه‌ها می‌پیچد. چه روز خود را با تماشای برگ‌ریزان آغاز کنید و چه در مسیر مدرسه یا کار باشید، یک صبحانه گرم می‌تواند انرژی و نشاطی دوچندان به شما بدهد. شیرینی کدوحلوایی؛ ستاره صبحانه‌های پاییزی.
کدوحلوایی در این فصل به‌قدری محبوب است که تقریبا در هر گوشه‌ای از فهرست حضور دارد. «کیک قهوه کدو» با لایه‌ای از عسل شیرین و دارچین، صبحانه‌ای فوق‌العاده برای روزهای خنک است. مافین‌های کدو و شکلات چیپسی، رول‌های دارچینی کدو و حتی «نان کدو» با مغز تخمه کدو یا شکلات، نمونه‌هایی هستند که هم برای میز صبحانه و هم برای میان‌وعده بعدازظهر جذاب‌اند.
علاقه‌مندان به غذاهای سریع هم می‌توانند «پنکیک کدو» یا «اوتمیل شبانه با طعم لاته کدو» را امتحان کنند؛ دستورهایی ساده که در کمترین زمان آماده می‌شوند و حس پاییز را در هر لقمه منتقل می‌کنند.
سیب و دارچین؛ ترکیب کلاسیک فصل پاییز
سیب در پاییز نمادی از تازگی و طراوت است. «پنکیک سیب و دارچین» با طعم ترش‌وشیرین سیب سبز و عطر گرم ادویه دارچین، انتخابی عالی برای صبح‌های خانوادگی است. همین ترکیب در قالب «اوتمیل سیب و دارچین» تنها در ۱۵ دقیقه آماده میشود و صبحانه‌ای سالم و مغذی فراهم می‌کند.
علاوه بر این، «رول‌های شیرین کاراملی با سیب» و «دونات‌های سیب با روکش دارچینی» دستورهایی‌اند که بیشتر به دسر شبیه‌اند اما در برانچ‌های پاییزی به‌شدت محبوب‌اند. حتی اگر فرصت پخت ندارید، کافی است چند سیب تازه را به بلغور جو یا ماست صبحانه اضافه کنید تا حس پاییز در سفره‌تان جاری شود.
ایده‌های نمکی و مقوی برای روزهای شلوغ
صبحانه همیشه شیرین نیست؛ بسیاری ترجیح می‌دهند روز خود را با یک غذای نمکی و پروتئینی آغاز کنند. در این میان، «کروسان ژامبون و پنیر» یکی از سریع‌ترین و خوش‌طعم‌ترین گزینه‌هاست، همچنین «تاکوی صبحانه» با تخم‌مرغ، بیکن، آووکادو و پنیر، وعده‌ای پرانرژی است که می‌تواند حتی جایگزین شام در شب‌های پرهیاهوی فوتبالی باشد.
برای خانواده‌های پرجمعیت، خوراک‌های لایه‌ای انتخابی ایده‌آل‌اند. «خوراک لایه‌ای صبحانه با بیسکویت و سس سوسیس» یا «خوراک ترکیبی که در فر یا آرام‌پز آماده میشود با ترکیب تخم‌مرغ، سوسیس و سیب‌زمینی، غذاهایی هستند که از شب قبل آماده می‌شوند و صبح تنها کافی است آنها را گرم کنید.
صبحانه‌های قابل‌حمل و مناسب مدرسه
یکی از دغدغه‌های خانواده‌ها در فصل مدرسه، آماده کردن صبحانه‌ای سریع است. در این گزارش چند دستور ساده و کاربردی معرفی شده است:
مافین نان میمونی که از خمیر آماده بیسکویت تهیه میشود و به‌صورت تک‌نفره مناسب بچه‌هاست.
اوتمیل شبانه که شب قبل آماده میشود و صبح تنها کافی است از یخچال بیرون آورده شود.
شیرینی بیکن، تخم‌مرغ و پنیر که با خمیر پفکی درست میشود و به‌راحتی در مسیر مدرسه یا محل کار میتوان آن را خورد.
این دستورها نه‌تنها سریع‌اند بلکه تنوع طعمشان باعث میشود کودکان هم از صبحانه خسته نشوند.
دسرهای صبحگاهی برای جشن‌ها و مهمانی‌ها
پاییز فصل مهمانی‌های کوچک خانوادگی و دورهمی‌های دوستانه است. به همین دلیل برخی صبحانه‌ها بیشتر به دسر شباهت دارند و مناسب میزهای برانچ هستند. «اسکون کرنبری با روکش براق» با رنگ و طعم ترش‌وشیرین، جلوه‌ای خاص به میز صبحانه می‌دهد. دونات با سس کارامل شور یا رول‌های شیرین کاراملی نیز گزینه‌هایی‌اند که به‌خوبی در مهمانی‌ها بدرخشند.
این نوع دستورها هرچند کمی زمان‌برتر هستند، اما برای روزهای خاص ارزش امتحان کردن دارند و می‌توانند به سنتی دلپذیر در خانواده تبدیل شوند.
سلامت در کنار لذت
هرچند بسیاری از این دستورها پرکالری و شیرین‌اند، اما در میانشان انتخاب‌های سالم هم وجود دارد. مافین مورنینگ گلوری با ترکیب هویج، سیب، کشمش، مغزها و آرد کامل، یکی از مغذی‌ترین گزینه‌هاست. همچنین استفاده از سیب‌زمینی شیرین در «خوراک پاییزی» نه‌تنها رنگ زیباتری به بشقاب می‌دهد بلکه ارزش غذایی بیشتری هم دارد.
این تعادل میان غذاهای سالم و دسرهای خوش‌طعم به شما اجازه می‌دهد بدون عذاب وجدان از پاییز لذت ببرید.
نوشیدنی‌های مخصوص صبح‌های پاییزی
هیچ گزارشی درباره صبحانه‌های پاییزی بدون اشاره به «لاته کدو» کامل نیست. در این فهرست، دستور تهیه نسخه خانگی این نوشیدنی هم قرار دارد. ترکیب قهوه داغ با پوره کدو، دارچین و خامه زده شده، تجربه‌ای است که در هر جرعه حال‌وهوای پاییز را زنده می‌کند. علاوه بر آن، میتوان اسموتی‌های میوه‌ای یا چای‌های ادویه‌دار را نیز به فهرست نوشیدنی‌های گرم این فصل اضافه کرد.
با این تفاسیر میتوان گفت پاییز، فصلی است که هر صبح آن می‌تواند با یک تجربه جدید آغاز شود. از پنکیک‌های ساده تا خوراک های لایه ای پرملات، از دونات‌های شیرین تا مافین‌های مغذی. این دستورها نه‌تنها طعم پاییز را به خانه می‌آورند، بلکه فرصتی برای دورهمی، آرامش و آغاز روزی پرانرژی فراهم می‌کنند. مهم نیست روزتان چقدر شلوغ باشد؛ کافی است یکی از این ایده‌ها را انتخاب کنید تا پاییز را در هر لقمه بچشید.
ورزش از خانه؛ آیا اپلیکیشن‌ها می‌توانند جای مربی را بگیرند؟
در روزگاری که باشگاه رفتن سخت‌تر از همیشه شده، اپلیکیشن‌های ورزشی به یار خانگی تناسب اندام تبدیل شده‌اند. اما آیا می‌توانند جای مربی واقعی را بگیرند؟
سال‌ها پیش اگر کسی تصمیم می‌گرفت در خانه ورزش کند، باید سراغ نوارهای ویدئویی و دی‌وی‌دی‌های قدیمی می‌رفت؛ مربی‌ای که از تلویزیون لبخند می‌زد و شما را تشویق می‌کرد به «پشتکار بیشتر». اما امروز، تنها با چند لمس روی صفحه گوشی، هزاران برنامه تمرینی، مربی شخصی، برنامه تغذیه و حتی تحلیل حرکات در اختیارتان است.
به نظر می‌رسد دنیای فناوری در حوزه تناسب اندام کاری کرده که دیگر «نداشتن وقت برای باشگاه رفتن» بهانه قابل قبولی نباشد. اما آیا واقعاً این اپلیکیشن‌ها می‌توانند جایگزین باشگاه، مربی و حس واقعی ورزش شوند؟
باشگاه در خانه؛ دنیای پرامکانات اپ‌های ورزشی
بازار اپلیکیشن‌های ورزشی در ایران و جهان رشد خیره‌کننده‌ای داشته است. از نمونه‌های جهانی مثل Nike Training Club و FitOn گرفته تا نسخه‌های ایرانی مانند فیت‌استار، فیتامین و فیتاپ، همه تلاش کرده‌اند تجربه ورزش شخصی‌سازی‌شده‌ای ارائه دهند.
کاربر تنها کافی است هدف خود را انتخاب کند: کاهش وزن، افزایش حجم عضلات یا حتی اصلاح فرم بدن در اثر نشستن طولانی پشت میز. اپلیکیشن با چند پرسش ساده (سن، وزن، سطح آمادگی) برنامه‌ای اختصاصی طراحی می‌کند. برخی از آنها حتی با استفاده از هوش مصنوعی، حرکات را با دوربین گوشی بررسی کرده و خطاهای بدنی را هشدار می‌دهند.
نرگس رستگار، کاربر یکی از این اپ‌ها می‌گوید:«من دو ساله از اپ تمرینی استفاده می‌کنم. اوایل به خاطر کرونا مجبور شدم از خانه ورزش کنم، اما بعد دیدم این روش حتی بهتر است؛ وقت تلف نمی‌کنم، و تمریناتم دقیقاً با نیاز بدنم هماهنگ است.
وقتی راحتی، دشمن تداوم میشود
با این حال، همه چیز به این زیبایی هم نیست. کارشناسان حوزه ورزش معتقدند راحتی بیش از حد، همان چیزی است که گاهی مانع تداوم ورزش خانگی میشود. به گفته متخصصان تربیت‌بدنی، بیشتر اپ‌ها انگیزه اولیه ایجاد می‌کنند، اما چون عنصر «نظارت بیرونی» یا «مسئولیت‌پذیری گروهی» در آنها وجود ندارد، کاربران پس از مدتی برنامه را رها می‌کنند.
حضور مربی، رقابت با دیگران و تعامل انسانی در باشگاه‌ها، هنوز از مهم‌ترین عوامل پایداری عادت ورزشی به شمار می‌رود.
چه کسانی بیشتر از اپ‌ها استفاده می‌کنند؟
مطالعات غیررسمی نشان می‌دهد بیشترین کاربران اپ‌های ورزشی، جوانان شاغل ۲۵ تا ۴۰ ساله هستند که به دلیل مشغله یا زندگی آپارتمانی امکان باشگاه رفتن ندارند.
در مقابل، سالمندان و نوجوانان کمتر به این برنامه‌ها اعتماد می‌کنند. نوجوانان معمولاً دنبال جمع و بازی‌اند، نه تمرین‌های تکراری. و سالمندان ترجیح می‌دهند زیر نظر مربی واقعی حرکات را انجام دهند تا از آسیب احتمالی در امان باشند.
مصطفی صادقی، ۳۵ ساله و کارمند یک شرکت خصوصی، می‌گوید:«من صبح‌ها قبل از رفتن به محل کار، ۳۰ دقیقه با اپ ورزش می‌کنم. هم حس خوبی دارم، هم در ترافیک و هزینه رفت‌وآمد صرفه‌جویی میشود. اما راستش هنوز اون حس رقابت و انگیزه باشگاه رو ندارد.»
محدودیت‌هایی که با هیچ آپدیتی حل نمی‌شوند
اپلیکیشن‌ها در ارائه تمرینات عمومی خوب عمل کرده‌اند، اما وقتی نوبت به اصلاح آسیب‌های بدنی یا طراحی تمرین‌های تخصصی می‌رسد، ضعف‌شان آشکار میشود. بسیاری از کاربران پس از مدتی از درد زانو، کمردرد یا خستگی مفصلی شکایت دارند، چون تمرین‌ها دقیقاً متناسب با وضعیت جسمی آنها نبوده است.
یکی از کاربران در گفت‌وگو با ما تجربه‌اش را اینگونه تعریف می‌کند:«من با یکی از اپ‌های پیلاتس به صورت آنلاین و زیرنظر مربی در خانه تمرین می‌کردم. اوایل خیلی خوب بود، اما بعد از چند هفته احساس درد در ناحیه کمرم شروع شد. بعد مشخص شد چند تا از مهره‌هایم جابه‌جا شده و مجبور شدم ماه‌ها درمان کایروپراکتیک انجام بدم.»
کارشناسان حوزه سلامت می‌گویند این مشکل زمانی پیش می‌آید که افراد بدون نظارت متخصص یا شناخت کافی از بدن خود، حرکاتی را انجام می‌دهند که برای وضعیت جسمی‌شان مناسب نیست.
بنابراین استفاده از اپ‌های ورزشی باید با حداقل مشورت پزشک یا مربی آگاه همراه باشد، به‌ویژه برای افرادی که سابقه آسیب یا اضافه‌وزن دارند.
هیجان هوش مصنوعی؛ مربیان دیجیتال آینده
با ظهور هوش مصنوعی، سنسورهای حرکتی و ساعت‌های هوشمند، مرز میان ورزش خانگی و باشگاهی روزبه‌روز کمرنگ‌تر میشود. امروزه برخی اپ‌ها با استفاده از دوربین گوشی، زاویه بدن کاربر را تحلیل می‌کنند، خطاهای حرکتی را هشدار می‌دهند و حتی میزان ضربان قلب، کالری مصرفی و کیفیت خواب را به‌صورت لحظه‌ای پایش می‌نمایند.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در آینده‌ای نه‌چندان دور، مربیان مجازی با صدای طبیعی، چهره واقعی و تحلیل دقیق بدن می‌توانند بخش قابل توجهی از وظایف مربیان سنتی را انجام دهند.
اما با همه این پیشرفت‌ها، هنوز مؤلفه‌ای وجود دارد که هیچ نرم‌افزاری قادر به بازآفرینی آن نیست: روح انسان. تشویق صمیمی مربی پس از یک تمرین سخت، رقابت سالم با دوستان، لبخند رضایت بعد از هر حرکت موفق—این‌ها عناصری‌اند که فناوری فقط می‌تواند شبیه‌شان کند، نه جایگزین‌شان شود.
شاید هوش مصنوعی بتواند بدن انسان را تحلیل کند، اما انگیزه، همدلی و احساس تعلق چیزی است که هنوز فقط از انسان برمی‌آید.
ترکیب هوشمند، نه جایگزین کامل
به نظر می‌رسد پاسخ پرسش «آیا اپلیکیشن‌ها کافی‌اند؟» یک «بله و نه» هم‌زمان است. بله، برای کسانی که نظم شخصی دارند و می‌خواهند وقت و هزینه‌شان را مدیریت کنند، اپ‌ها گزینه‌ای عالی هستند. اما نه، برای آن‌هایی که تازه‌کارند، آسیب‌دیده‌اند یا نیاز به انگیزه انسانی دارند، هیچ اپی جای مربی و جمع را نمی‌گیرد.
ورزش از خانه با اپلیکیشن‌ها شاید بهترین راه شروع باشد، نه پایان مسیر تناسب اندام. در نهایت، این خودِ انسان است که تصمیم می‌گیرد ورزش برایش در حد یک اپلیکیشن بماند یا به تغییری واقعی در سبک زندگی‌اش تبدیل شود.
لوازم آرایش؛ دوست پوست یا دشمن سلامتی؟
استفاده از لوازم آرایش، اگرچه در بسیاری از موارد برای زیبایی و اعتماد به نفس به کار می‌رود، می‌تواند مضراتی برای پوست، سلامت عمومی و حتی محیط زیست داشته باشد.
لوازم آرایش از دیرباز به‌عنوان ابزاری برای افزایش زیبایی و اعتماد به نفس مورد استفاده قرار گرفته‌اند و در فرهنگ‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای دارند. این محصولات به افراد کمک می‌کنند تا ظاهر خود را بهبود بخشند و گاهی اوقات هویت و سبک شخصی خود را ابراز کنند. با این حال، پشت این دنیای رنگارنگ و جذاب، چالش‌ها و مضراتی نهفته است که می‌توانند بر سلامت پوست، بدن، روان و حتی محیط زیست تأثیرات منفی بگذارند. آگاهی از این مضرات و انتخاب‌های آگاهانه در استفاده از لوازم آرایش می‌تواند به کاهش این اثرات کمک کند.
در این مطلب، به بررسی جامع مضرات لوازم آرایش در ابعاد مختلف پرداخته‌ایم و راهکارهایی برای کاهش این اثرات ارائه می‌دهیم تا مصرف‌کنندگان بتوانند با آگاهی بیشتری از این محصولات استفاده کنند.
مضرات برای پوست
پوست به‌عنوان بزرگ‌ترین اندام بدن، بسیار حساس است و لوازم آرایش می‌توانند تأثیرات منفی متعددی روی آن داشته باشند:
واکنش‌های آلرژیک و تحریک پوستی: بسیاری از لوازم آرایش حاوی موادی مثل پارابن‌ها، سولفات‌ها، عطرهای مصنوعی و رنگ‌های شیمیایی هستند. این مواد می‌توانند باعث درماتیت تماسی(تحریک پوستی)، قرمزی، خارش یا حتی اگزما شوند. افرادی با پوست حساس بیشتر در معرض خطر هستند.
آکنه و جوش: محصولات سنگین مانند کرم‌پودر، کانسیلر یا فونداسیون‌های چرب می‌توانند منافذ پوست را مسدود کنند و منجر به آکنه کومدونیک (جوش‌های سرسیاه و سرسفید) شوند. این مشکل به‌ویژه در افرادی که پوست چرب دارند یا آرایش را برای مدت طولانی پاک نمی‌کنند، شایع است.
پیری زودرس پوست: برخی محصولات آرایشی، به‌خصوص آن‌هایی که حاوی الکل یا مواد خشک‌کننده هستند (مثل ریمل‌های ضدآب یا رژلب‌های مات)، می‌توانند رطوبت طبیعی پوست را از بین ببرند. این امر باعث کاهش خاصیت ارتجاعی پوست و ایجاد چین‌وچروک زودهنگام میشود.
تغییر فلور طبیعی پوست: استفاده مداوم از محصولات آرایشی می‌تواند تعادل میکروبیوم پوست (باکتری‌های مفید روی پوست) را به هم بزند، که منجر به مشکلات پوستی مانند التهاب مزمن میشود.
حساسیت به نور: برخی مواد شیمیایی در لوازم آرایش، مانند رتینول یا اسیدهای خاص، می‌توانند پوست را به نور خورشید حساس‌تر کنند و در صورت عدم استفاده از ضدآفتاب، خطر سوختگی یا لک‌های پوستی را افزایش دهند.
مضرات برای چشم‌ها و لب‌ها
لوازم آرایشی که برای نواحی حساس مانند چشم‌ها و لب‌ها استفاده می‌شوند، می‌توانند خطرات خاصی داشته باشند
عفونت‌های چشمی: ریمل، خط چشم و سایه چشم ممکن است حاوی باکتری‌هایی شوند، به‌ویژه اگر تاریخ مصرفشان گذشته باشد یا با دیگران به اشتراک گذاشته شوند. این می‌تواند باعث بیماری‌هایی مثل التهاب پلک یا حتی التهاب قرنیه شود.
ریزش مژه‌ها: استفاده مداوم از ریمل‌های سنگین یا چسب مژه مصنوعی می‌تواند فولیکول‌های مژه را ضعیف کرده و باعث ریزش یا نازک شدن مژه‌ها شود.
خشکی و ترک لب‌ها: برخی رژلب‌ها، به‌ویژه انواع مات، حاوی موادی هستند که رطوبت لب‌ها را کاهش داده و باعث ترک‌خوردگی یا پوسته‌پوسته شدن می‌شوند. همچنین، سرب موجود در برخی رژلب‌ها (هرچند در مقادیر کم) می‌تواند در طولانی‌مدت برای سلامتی مضر باشد.
مضرات برای سلامت عمومی
لوازم آرایش می‌توانند از طریق جذب پوستی یا تماس با مخاط (مانند چشم و لب) وارد بدن شده و تأثیرات منفی بر سلامت عمومی داشته باشند:
مواد شیمیایی سمی: برخی محصولات آرایشی حاوی موادی مانند سرب، فتالات‌ها، فرمالدهید، تولوئن و PFAS (مواد پرفلوئوروآلکیل) هستند. این مواد می‌توانند:
به سیستم هورمونی آسیب برسانند (فتالات‌ها به‌عنوان اخلالگرهای غدد درون‌ریز شناخته می‌شوند).
خطر مشکلات عصبی را افزایش دهند (سرب در طولانی‌مدت می‌تواند به سیستم عصبی آسیب بزند).
در موارد نادر، با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط باشند (فرمالدهید یک ماده سرطان‌زا است).
جذب پوستی: پوست به‌عنوان یک سد نفوذپذیر عمل می‌کند و مواد شیمیایی موجود در لوازم آرایش می‌توانند به جریان خون وارد شوند. این موضوع به‌ویژه در محصولاتی که روی نواحی نازک پوست (مثل اطراف چشم) استفاده می‌شوند، نگران‌کننده است.
خطر در دوران بارداری: برخی مواد شیمیایی مانند رتینوئیدها یا فتالات‌ها می‌توانند برای جنین مضر باشند و خطر نقایص مادرزادی را افزایش دهند.
تأثیرات روانی و اجتماعی
استفاده از لوازم آرایش، اگرچه می‌تواند اعتماد به نفس را افزایش دهد، گاهی اثرات منفی روانی و اجتماعی دارد:
وابستگی روانی: برخی افراد به استفاده از آرایش وابسته می‌شوند و بدون آن احساس عدم جذابیت یا ناامنی می‌کنند. این می‌تواند به کاهش عزت نفس طبیعی منجر شود.
فشارهای اجتماعی و استانداردهای زیبایی غیرواقعی: تبلیغات گسترده صنعت آرایش و تأثیر شبکه‌های اجتماعی باعث شده بسیاری از افراد، به‌ویژه زنان جوان، احساس کنند باید همیشه ظاهری بی‌نقص داشته باشند. این فشار می‌تواند به اضطراب، افسردگی یا حتی اختلالات تصویر بدنی منجر شود.
تأثیرات زیست‌محیطی
صنعت لوازم آرایش یکی از عوامل مهم در آلودگی محیط زیست است:
میکروپلاستیک‌ها: بسیاری از محصولات آرایشی، مانند اسکراب‌ها، برق لب یا محصولات براق‌کننده، حاوی میکروپلاستیک هستند. این ذرات ریز به آب‌های زیرزمینی و اقیانوس‌ها راه پیدا می‌کنند و به حیات وحش و اکوسیستم‌های دریایی آسیب می‌رسانند.
بسته‌بندی‌های غیرقابل بازیافت: ظروف پلاستیکی، شیشه‌ای یا فلزی لوازم آرایش اغلب غیرقابل بازیافت بوده و به انباشت زباله کمک می‌کنند.
آلودگی شیمیایی: مواد شیمیایی موجود در لوازم آرایش هنگام شستشو وارد فاضلاب می‌شوند و می‌توانند منابع آب را آلوده کنند.
مصرف منابع طبیعی: تولید لوازم آرایش نیاز به منابع طبیعی مانند آب، نفت (برای پلاستیک) و مواد معدنی دارد که به تخریب محیط زیست منجر میشود.
مضرات اقتصادی
هزینه‌های مالی: لوازم آرایش باکیفیت معمولاً گران هستند و استفاده مداوم از آنها می‌تواند فشار مالی بر افراد وارد کند، به‌ویژه اگر احساس کنند باید برندهای خاص یا محصولات لوکس بخرند.
محصولات تقلبی: بازار لوازم آرایش تقلبی بسیار گسترده است. این محصولات نه‌تنها بی‌کیفیت هستند، بلکه ممکن است حاوی مواد خطرناک‌تری باشند که به پوست و سلامت آسیب می‌رسانند.
نکات برای کاهش مضرات لوازم آرایش
برای به حداقل رساندن این مضرات، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
انتخاب محصولات با مواد طبیعی: به دنبال محصولاتی باشید که فاقد پارابن، سولفات، فتالات و عطرهای مصنوعی هستند. برندهای ارگانیک گزینه‌های بهتری هستند.
خواندن برچسب‌ها: ترکیبات محصول را بررسی کنید و از موادی مثل سرب، فرمالدهید یا PFAS دوری کنید.
پاکسازی منظم پوست: همیشه آرایش را قبل از خواب با پاک‌کننده‌های ملایم پاک کنید تا پوست فرصت بازسازی داشته باشد
استفاده از ضدآفتاب: برای محافظت از پوست در برابر حساسیت به نور یا آسیب‌های UV، از ضدآفتاب مناسب استفاده کنید.
محدود کردن استفاده: پوست خود را گاهی بدون آرایش بگذارید تا منافذ آن تنفس کنند.
دوری از محصولات تاریخ‌گذشته: لوازم آرایش را پس از انقضا دور بیندازید، زیرا می‌توانند محل تجمع باکتری‌ها شوند.
خرید از برندهای معتبر: از خرید محصولات تقلبی یا ارزان‌قیمت از منابع غیرمعتبر خودداری کنید.
توجه به محیط زیست: محصولاتی با بسته‌بندی قابل بازیافت یا برندهایی که به پایداری محیط زیست اهمیت می‌دهند، انتخاب کنید.
هر ۴۰ دقیقه یک زن در ایران به سرطان سینه مبتلا میشود/تأکید بر غربالگری تا ۴۰ سالگی
رئیس انجمن بیماری‌های سینه ایران اعلام کرد: هر ۴۰ دقیقه یک زن در کشور به سرطان سینه مبتلا میشود و در صورت ادامه روند فعلی، این آمار تا سال ۲۰۳۰ دو برابر خواهد شد.
ناهید نفیسی گفت: سرطان سینه به عنوان شایع‌ترین سرطان در میان زنان، به‌طور خاموش رشد می‌کند و نحوه رسیدگی به بیماران نقش تعیین‌کننده‌ای در روند درمان دارد.
وی افزود: امروزه با استفاده از دستگاه‌های نوین میتوان تومورهای سرطانی را کوچک کرده و سپس بیماران را برای شیمی‌درمانی و سایر مراحل درمان آماده کرد.
نفیسی تاکید کرد: هر ۴۰ دقیقه یک زن در ایران به سرطان سینه مبتلا میشود و این آمار تا سال ۲۰۳۰ دو برابر خواهد شد، لازم است زنان تا ۴۰ سالگی غربالگری‌های دوره‌ای انجام دهند تا بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود.
وی درباره جراحی‌های نوین توضیح داد: هرچه بیماری زودتر تشخیص داده شود، امکان حفظ شکل اولیه سینه بیشتر خواهد بود.
رئیس انجمن بیماری‌های سینه ایران گفت: ۱۵ درصد از مبتلایان سابقه ژنتیکی دارند، اما سبک زندگی ناسالم، مصرف فست‌فود، کمبود تحرک، دیر بچه‌دار شدن و عدم مصرف غذای خانگی نیز از عوامل اصلی بروز این بیماری است.
نفیسی همچنین به اهمیت جراحی‌های نوین سینه در مردان و زنان اشاره کرد و خاطرنشان کرد: مشکلات شایع شامل سرطان سینه در بانوان و بزرگی سینه در آقایان است، ماه اکتبر نیز به عنوان ماه جهانی آگاهی‌بخشی درباره سرطان سینه نامگذاری شده است.
زوال عقل؛ شناخت، علائم و راه‌های مدیریت
زوال عقل (دمانس)، یک چالش چندوجهی است که درک عمیق علائم و روش‌های مدیریت آن، کلید اصلی بهبود کیفیت زندگی بیماران و خانواده‌هایشان است. این تحول پیچیده مغزی، نیازمند رویکردی جامع شامل تشخیص زودهنگام و مراقبت‌های تخصصی و همدلانه است. از این رو، شناخت دقیق نشانه‌ها و به‌کارگیری راهکارهای مؤثر مدیریتی، تضمین‌کننده حفظ کرامت و آرامش در مسیر مواجهه با این بیماری خواهد بود.
روز جهانی سالمند، که در سال ۱۴۰۴ نیز یادآور تلاش‌های بی‌بدیل بزرگترهای ماست، فرصتی است تا از زیربنای زندگی‌مان قدردانی کنیم؛ اما این احترام باید با مسئولیت‌پذیری عملی همراه شود، خصوصاً در مواجهه با چالش‌هایی نظیر «زوال عقل» (دمانس) که توانایی‌های شناختی و حافظه این عزیزان را تهدید می‌کند. این اختلال مغزی، که با کاهش تدریجی تفکر و مهارت‌های اجتماعی مشخص میشود، نیازمند توجه فوری، تشخیص به موقع، و ارائه مراقبت‌های دلسوزانه است تا کیفیت زیست آنان حفظ گردد. اینگونه است که می‌توانیم قدرشناسی خود را از میراث تجربه آنان به شکلی ملموس به اثبات برسانیم.
زوال عقل (دمانس) یک اصطلاح عمومی برای گروهی از اختلالات مغزی است که با کاهش تدریجی توانایی‌های شناختی، مانند حافظه، تفکر، استدلال و مهارت‌های اجتماعی، مشخص میشود. این بیماری معمولاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند در سنین پایین‌تر نیز رخ دهد.
زوال عقل ناشی از آسیب به سلول‌های مغزی است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله بیماری آلزایمر، زوال عقل عروقی، یا بیماری پارکینسون ایجاد شود. این اختلال تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی فرد، توانایی انجام کارهای روزمره و روابط اجتماعی او دارد. اگرچه درمان قطعی برای اکثر انواع زوال عقل وجود ندارد، تشخیص زودهنگام و مداخلات درمانی می‌توانند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.
ویژگی‌های اصلی زوال عقل
علائم و نشانه‌های زوال عقل شامل سه دسته اصلی میشود: کاهش توانایی‌های شناختی مانند مشکلات حافظه (فراموشی وقایع اخیر)، دشواری در حل مسئله و برنامه‌ریزی، و اختلال در زبان (یافتن کلمات و گیجی زمانی-مکانی)؛ تأثیرات بر زندگی روزمره شامل بروز مشکل در انجام وظایف ساده روزانه مانند آشپزی، مدیریت مالی یا رانندگی و کاهش توانایی مراقبت از خود؛ و تغییرات رفتاری و روانی نظیر افسردگی، اضطراب، تحریک‌پذیری، تغییرات شخصیتی و در مراحل پیشرفته‌تر، بروز توهم یا رفتارهای غیرعادی است.
انواع شایع زوال عقل
شایع‌ترین علت زوال عقل، بیماری آلزایمر است که با تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی در مغز مشخص میشود (۶۰ تا ۸۰ درصد موارد)، در حالی که زوال عقل عروقی به دلیل اختلال در جریان خون مغزی، معمولاً پس از سکته رخ می‌دهد؛ زوال عقل لویی بادی ناشی از رسوب پروتئین‌های لوئی بوده و با توهمات بینایی و مشکلات حرکتی همراه است، و زوال عقل فرونتوتمپورال بر لوب‌های پیشانی و گیجگاهی تمرکز کرده و منجر به تغییرات شدید شخصیتی میشود، و در نهایت، زوال عقل مختلط ترکیبی از دو یا چند نوع مختلف، مانند آلزایمر و عروقی، است.
علل و عوامل خطر
مهم‌ترین عوامل خطر برای ابتلا به زوال عقل شامل سن است که بیشترین شیوع آن بالای ۶۵ سال گزارش شده، سابقه خانوادگی که نقش ژنتیک را در برخی انواع تأیید می‌کند، و همچنین بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی؛ علاوه بر این‌ها، آسیب‌های مغزی مانند ضربه به سر یا کمبود اکسیژن، و عوامل مربوط به سبک زندگی نظیر رژیم غذایی نامناسب، کم‌تحرکی، سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل نیز به طور قابل توجهی خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.
تشخیص و درمان
تشخیص زوال عقل از طریق ارزیابی‌های شناختی، تصویربرداری مغزی و آزمایش خون صورت می‌گیرد، و اگرچه درمان قطعی وجود ندارد، داروها و تغییرات سبک زندگی به مدیریت علائم و کند کردن پیشرفت بیماری کمک می‌کنند، در حالی که مراقبت‌های حمایتی روانی، توان‌بخشی و پشتیبانی از خانواده نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.
پیشگیری
اگرچه نمی‌توان به طور کامل از زوال عقل پیشگیری کرد، اما سبک زندگی سالم (رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم، فعالیت ذهنی، خواب کافی و مدیریت استرس) می‌تواند خطر را کاهش دهد.
برای تشخیص زوال عقل (دمانس)، باید به علائم و نشانه‌های اولیه آن توجه کرد. زوال عقل معمولاً با کاهش تدریجی توانایی‌های شناختی و رفتاری همراه است. در زیر نشانه‌های اصلی و راه‌های تشخیص آن آورده شده است:
علائم زوال عقل
علائم زوال عقل شامل مشکلات پیشرونده در حافظه (به‌ویژه وقایع اخیر)، دشواری در تفکر منطقی، حل مسئله و یافتن کلمات مناسب در ارتباطات است. همچنین، این وضعیت با گیجی مداوم در زمان و مکان، تغییرات شخصیتی شامل افسردگی و بی‌تفاوتی، و مشکل در انجام کارهای روزمره و بینایی فضایی بروز می‌کند.
چگونه زوال عقل را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص زوال عقل، ابتدا باید به علائم اولیه مانند تغییرات مداوم در حافظه، رفتار و توانایی‌های شناختی توجه کرد و آنها را از فراموشی‌های طبیعی مرتبط با سن تمایز داد. سپس، مراجعه به پزشک متخصص (مغز و اعصاب یا عمومی) و انجام آزمایش‌های شناختی استاندارد برای ارزیابی دقیق حافظه و توانایی‌های ذهنی ضروری است.
علاوه بر این، انجام آزمایش‌های پزشکی مانند آزمایش خون برای رد کمبود ویتامین‌ها یا اختلالات تیروئید که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، حائز اهمیت است. گفت‌وگو با اعضای خانواده نیز در شناسایی تغییرات، به‌ویژه اگر فرد مبتلا خود متوجه آنها نباشد، کمک‌کننده است. تشخیص زودهنگام امکان مدیریت بهتر را فراهم می‌آورد و در صورت وخامت سریع علائم یا بروز نشانه‌های غیرعادی مانند توهم یا تشنج، مراجعه فوری به پزشک الزامی است.
راه‌های مدیریت زوال عقل
مدیریت زوال عقل و به تأخیر انداختن پیشرفت آن بر حفظ سلامت مغز و سبک زندگی متمرکز است. این رویکرد شامل حفظ فعالیت ذهنی مستمر از طریق مطالعه، حل پازل و یادگیری مهارت‌های جدید برای به چالش کشیدن مداوم ذهن است. همچنین، اتخاذ یک رژیم غذایی سالم، به‌ویژه پیروی از رژیم مدیترانه‌ای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و امگا-۳، در کنار فعالیت بدنی منظم هوازی و تمرینات مقاومتی، برای تقویت سلامت عروق و اکسیژن‌رسانی به مغز ضروری است.
بخش مهم دیگر مدیریت، رسیدگی به سلامت عمومی بدن است؛ این شامل کنترل دقیق فشار خون، قند خون و کلسترول، کنار گذاشتن سیگار و محدود کردن مصرف الکل میشود تا از آسیب‌های عروقی مغزی پیشگیری شود. دستیابی به خواب باکیفیت (۷ تا ۸ ساعت در شب) و درمان اختلالاتی مانند آپنه خواب نیز برای ترمیم و عملکرد بهینه مغز حیاتی است.
علاوه بر سلامت جسمی و ذهنی، جنبه‌های روانی و اجتماعی نقش قابل توجهی در مدیریت دارند؛ حفظ شبکه‌های قوی اجتماعی، شرکت در فعالیت‌های گروهی و کاهش انزوا به مدیریت استرس کمک می‌کند. استفاده از تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن و یوگا برای آرام‌سازی، همراه با مراقبت‌های پزشکی دوره‌ای و محافظت از سر در برابر آسیب‌های احتمالی، به عنوان اقدامات حمایتی تکمیلی برای کاهش خطرات و مدیریت کلی بیماری در نظر گرفته می‌شوند.
نکته: اگر سابقه خانوادگی زوال عقل دارید یا نگران هستید، با پزشک مشورت کنید تا آزمایش‌های شناختی یا ژنتیکی انجام شود. شروع زودهنگام این اقدامات می‌تواند تأثیر بیشتری داشته باشد.
شناسایی دو نوع سلول مغزی مرتبط با افسردگی برای اولین‌بار
پژوهشگران دانشگاهی در کانادا با بررسی بافت مغز مبتلایان به افسردگی، دو نوع سلول عصبی را شناسایی کرده‌اند که عملکردشان در این افراد دچار اختلال میشود. این یافته می‌تواند به توسعه درمان‌های جدید و دقیق برای افسردگی بیش از ۲۶۴ میلیون مبتلا در جهان بینجامد.
به گزارش گروه علمی ایرنا، وبگاه سای‌تِک‌دِیلی در گزارشی آورده است:
افسردگی به‌عنوان یک چالش بزرگ جهانی، بیش از ۲۶۴ میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا کرده است. پژوهشگران دانشگاه مک‌گیل و مؤسسه داگلاس کانادا موفق شده‌اند دو نوع متمایز از سلول‌های مغزی را شناسایی کنند که در افراد مبتلا به افسردگی دچار تغییر می‌شوند.
مطالعه آنها که در نشریه معتبر نِیچِر ژنتیک/ Nature Genetics منتشر شده، راه را برای توسعه درمان‌های بالقوه‌ای هموار می‌کند که به صورت مستقیم این سلول‌ها را هدف قرار می‌دهند و درک علمی از این بیماری را نیز ارتقا می‌بخشند.
گوستاوو تورِکی (Gustavo Turecki)، سرپرست این پژوهش و استاد دانشگاه مک‌گیل، در این زمینه می‌گوید: این اولین‌بار است که با ترسیم فعالیت ژن‌ها در کنار سازوکارهای تنظیم‌کننده کد دی‌اِن‌اِی توانسته‌ایم مشخص کنیم کدام انواع خاص سلول‌های مغزی در افسردگی تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این کار تصویری بسیار واضح‌تر از محل بروز اختلال و سلول‌های درگیر در اختیارمان می‌گذارد
یک بانک مغز نادر، زمینه‌ساز کشفی بزرگ
پژوهشگران بافت مغز اهدایی موجود در بانک مغز داگلاس‌بل کانادا را بررسی کردند. این بانک یکی از منابع نادر جهانی است که نمونه‌های اهداشده از سوی افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی را نگهداری می‌کند.
آنها با به‌کارگیری روش‌های ژنومیک تک‌سلولی، آراِن‌اِی و دی‌اِن‌اِی هزاران سلول مغزی را تجزیه‌وتحلیل کردند تا انواع سلول‌های با عملکرد متفاوت در افسردگی و توالی‌های دی‌اِن‌اِی مسئول این تغییرات را شناسایی کنند. داده‌های این تحلیل شامل نمونه‌هایی از ۵۹ فرد مبتلا به افسردگی و ۴۱ فرد فاقد این بیماری بود.
سلول‌های مغزی کلیدی مرتبط با افسردگی
نتایج، تغییرات فعالیت ژنی را در یک نوع خاص از نورون‌های تحریکی، که در تنظیم خلق‌وخو و استرس نقش دارند، و نیز در یک زیرگروه از سلول‌های میکروگلیا، که در مدیریت التهاب مشارکت دارند، نشان داد. در هر دو نوع سلول، عملکرد تعداد زیادی از ژن‌ها در افراد مبتلا به افسردگی تغییر کرده بود که حاکی از اختلالات احتمالی در این سامانه‌های کلیدی مغز است.
این مطالعه با شناسایی دقیق سلول‌های مغزی تحت تأثیر افسردگی، بینشی تازه به بنیان زیستی آن می‌افزاید و به طور گسترده‌تر، باورهای نادرست پابرجا درباره این اختلال را به چالش می‌کشد.
تورِکی تأکید می‌کند: این پژوهش یافته‌ای را که علوم اعصاب سال‌هاست بر آن تأکید دارد، تقویت می‌کند: افسردگی صرفاً یک مساله عاطفی نیست، بلکه بازتاب‌دهنده تغییرات واقعی و قابل اندازه‌گیری در مغز است.
به‌عنوان گام بعدی، این پژوهشگران قصد دارند بررسی کنند که این تغییرات سلولی چگونه بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند و آیا هدف‌گیری آنها می‌تواند به درمان‌های مؤثرتری بینجامد یا خیر.