حَنا تسکینی جاودانه و شفایی بی نظیر نزد جزیره نشینان قشم

 جزیره نشینان قشم حَنا را گیاهی بهشتی می دانند و آن را تسکینی جاودانه و شفایی بی نظیر بر دستان زخمی صیادان، پاهای آسیب دیده ملاحان و دریانوردان و شگون و شکوفایی بر دست و پای نو عروسان و تازه دامادهای نگین خلیج فارس می شمارند.

در باور مردم جزیره قشم «حَنا از جنت است» و اثری از بهشت و نشانه‌ ای از شادی، مهر و نیکبختی دارد، حَنا که در گویش محلی به آن «حنیر» می گویند با خود خنکای دریا را به همراه دارد و برای تمام آفت های پوستی و تاول های دردناک درمانی موثر است، شاید آبی باشد که بر آتش می ریزند.

به روایت ملاحان و دریانوردان قشمی حنا بوی تاریخ و طعم طبیعت دارد و شاید در سفری دور، انگشتان یک رقصنده کاتاکالی (یکی از زیباترین رقص های آیینی و سنتی است که هنوز در معابد هند اجرا می شود) در هندوستان با ناخدای از قشم، در دیداری از دیار غربت، دستی به هم داده اند و رنگ ها و نقش ها بر دستی به یادگار مانده اند.

شاید هم در تمامیت رفتنی و آمدنی، زبان نمادین مردم آفریقا، که گاه صفحاتی جز بدن هایشان و حروفی جز نقوش و تصاویر برای سخن گفتن نداشته اند، سوغات کوله بارشان بوده است.

نقاشی روی بدن به قدمت آرزوها، عشق ها و فریادهاست. سیاه و سفید، اینجا به هم آمیخته اند و سوگند آشتی با مرگ و زندگی، گوش به گوش و سینه به سینه رسیده است.

می گویند باد همه چیز را با خود می برد و دریا همه چیز را با خود می آورد و قشم رقصان میان بادی است که از دریا می وزد!

حنا گیاهی است از رده «دو لبه‌ای های جدا گلبرگ» که خود تیره مشخصی را بنام «حنا» می‌سازد، این گیاه به صورت درختچه‌ ای است که در شمال و مشرق آفریقا و شبه جزیره عربستان و ایران و هند کشت می‌شود.

حنا از زمان‌ های بسیار دور به عنوان یک نوع رنگ شناخته شده است و یکی از قدیمی‌ ترین ترکیبات آرایشی و بهداشتی در جهان به شمار می‌رود.

مطالب بسیاری درباره نخستین خاستگاه درخت حنا گفته شده است، عده ای «هند» را نخستین خاستگاه حنا می دانند، اما برخی دیگر نخستین خاستگاه و رویشگاه حنا را «مصر باستان» می دانند و بر این پندارند که این گیاه در سده ۱۲ میلادی از مصر به هند برده شده است.

پژوهش های باستان شناسی نشان می دهد که در مصر باستان از حنا، پیش از عمل مومیایی، برای رنگ کردن انگشتان دست و پای فراعنه استفاده می کردند. حتی مومیایی هایی پیدا شده که با پارچه هایی با حنا رنگ شده پیچیده شده بودند.

با این همه، کاربرد حنا اختصاص به فراعنه نداشت و مردمان دیگر نیز از حنا برای آذین دست و پا و مسایل دارویی – پزشکی استفاده می کردند.

در هند ناخن ها و انگشتان عروس‌ها را با حنا رنگ می‌کردند در قرون وسطی اطبای عرب از حنا به عنوان داروی موثر یاد کرده‌اند.

حنا برای سوختگی‌ها، زخم‌های دهان و آبسه‌ها مطرح بوده است. در زمان های گذشته این باور رایج بود که در مواد سرخ رنگی چون «گل اخرا»، «خون» و «حنا» قدرتی نهفته است که آگاهی انسان را از نیروهای فرا زمینی بیشتر می کند. از این روی، برای نگهداری چنین «معنویت» و «نیرویی» از این گیاه بهره می گرفتند.

گذشته از مناطق بسیار در خاورمیانه و آفریقا، در جنوب چین نیز از حنا در برگزاری مراسم و آیین های گوناگون استفاده می کردند و راهبان بودائی در مراسم مذهبی خود هنوز هم از گل های معطر حنا استفاده می‌کنند.

روشن است که کشت و کاربرد حنا در ایران به گذشته های بسیار دور باز می گردد و این گیاه یکی از فراوردهای مهم کشاورزی بوده که هم در داخل ایران کاربرد بسیاری داشته و هم در بخش فراوانی از آن به خارج صادر می شده است. مرکز اصلی کشت حنای ایران کرمان و به ویژه بم و بهرام آباد و پاره ای از مناطق جنوب به ویژه هرمزگان است.

به طور کلی سه نوع حنا وجود دارد که با توجه به رنگ بخش بندی می شوند: سرخ، سیاه و کم رنگ. پر طرفدارترین گونه حنای سرخ و پس از آن حنای سیاه است. از حنای کمرنگ بیشتر برای خنک کردن و ترمیم پوست استفاده می کنند.

برای خنک شدن بدن حنای کم رنگ را با مقداری آب می آمیختند و فرد در مخلوط آب و حنا می خوابید تا پوست بدنش خنک شود بدون اینکه پوست رنگ ویژه ای به خود بگیرد.

حنا به گفته حکمای طب سنتی ایران گیاهی سرد و خشک و هم گرم و خشک است. این گیاه برای بیماری‌های سر و چشم و دهان نافع است. ضماد برگ آن با برگ گردو برای سردرد توصیه شده‌ است.

از گذشته‌های دور تا امروز حنا یکی از مهم‌ترین و قابل توجه ‌ترین گیاهان زینتی و دارویی برای ما ایرانی‌ها بوده‌است. این گیاه حتی جایگاه خاصی در آداب و رسوم ما دارد. کاربرد دارویی و استفاده از آن در برگزاری آیین ها و مراسم از عمده کاربردهای حنا در گذشته بوده است.

همچنین از ویژگی گندزدایی و زدایندگی آن برای تمیزی و خنکی پوست و مو بهره گرفته اند. بسیاری از آفریقایی ها و آسیایی ها از این ماده ارزان و در دسترس برای خنک کردن و تمیزی موهایشان در ماه های گرم استفاده می کردند و حنا در آیین های گوناگون، از جمله عروسی، ختنه سوران، زار و مراسم دیگر کاربرد داشته است.

زیباترین نمود حنا در مراسم پیوستن یک زن و مرد، تولد و رسالتی دیگر است به آرزوی سبز بختی عروس، حنای مقدس بر دستان و پاهای او حک می شود در حالی که نو عروس با لباس ها و پارچه های سبز رنگ زینت شده، برای او «سبز سبز» می خوانند و چهار زن، ۲ به ۲ با گفتمانی زنانه، هلهله کنان، باسِنَکَ زنان (آوازی همانند گفتگو که در مراسم عروسی و حنابندان از سوی زنان اجرا می شود) سر می دهند.

پدید آوردن نگاره های بر دست و پا به ویژه دست و پای عروسان نه تنها بخشی مهم از جشن عروسی سنتی قشم، بلکه در شمار هنرهای ممتازی است که زنان و دختران جزیره به آن علاقه دارند.

از حنا علاوه بر عروسی ها درجشن های دیگر نیز استفاده می شود مانند: عید سعید فطر و قربان که مهمترین اعیاد در جزیره قشم است.

حنابندان مشهورترین آیینی است که در بر پایی آن حنا نقش کلیدی دارد. آیین عروسی در قشم با حنابندان آغاز می شود و در باور عوام بستن حنای عروس از واجبات است و بستن آن به دست و پای عروس و داماد لازم و از بخش های جدا نشدنی جشن عروسی است.

در گذشته در جزیره قشم به هنگام جشن عروسی، سه شب را به حنابندان اختصاص می دادند و تمام دست و پای عروس را با این نگاره ها می پوشانند و معتقد بودند که این کار برای عروس سبز بختی به همراه می آورد.

روز اول را «حنیر دزی» می گویند. در شب این روز تنها بستگان نزدیک عروس دعوت می شوند و به هیچ روی حنای عروس یا داماد به کسی داده نمی شود و صرفا در آیین به کار می رود.

شب دوم را «حنیر راستی» می گویند،  طبق معمول در این شب اغلب نزدیکان و آشنایان به جشن دعوت می شوند.

شب سوم حنابندان «حنیر عَوَضا» نام دارد. در این شب بخشی از حنای عروس و داماد با هم «عوض» می شود. بستن حنای عروس و داماد به عهده زنان است و این کار را نیز گروهی از زنان آشنا و نزدیک انجام می دهند.

هنگام برگزاری آیین حنابندان زنان گرد عروس و داماد می ایستند و با خواندن اشعاری در مدح پیامبر (ص) و ائمه (ع) که به باسنک مشهور است و همچنین اشعار موزون دیگر، تکه پارچه هایی را که در دست دارند، تکان می دهند و می خوانند.

البته زنان مسن هم از حنا استفاده می کنند ولی به صورت ساده، کف پا و دستشان را می پوشانند. قبلا حنای مصرفی را از هند تهیه می کردند و با لیمو عمانی و چای و شکر مخلوط می کردند تا حنا پر رنگ تر می شود. در حال حاضر حنا را از دبی به قشم وارد می کنند.

نقوشی که در نگاره های حنا به کار می روند، پیچش متفاوت و نا متعارف گل و برگ هایی است که در سوزن دوزی ها هم استفاده می شوند.

در گذشته از خطوط بسیار ساده برای ترسیم نقوش حنا استفاده می شد. نقوشی مانند خورشید و درخت نخل و نقاط ریز از رایج ترین اشکال مورد استفاده بوده است. این نقوش به صورت ذهنی ترسیم می شد و هیچ نوع طرح یا نقشه آماده ای نداشت. به مرور زمان بر تنوع و گستردگی آنها اضافه شده است.

در نقوش مورد استفاده از دیگر صنایع دستی جزیره و از جمله گلابتون دوزی ها ایده گرفته شده است. دختران و زنان جزیره علاقه وافری به این طرح ها و ترسیم آنها با حنا دارند و تمام سطح دست و انگشتان را با آنها می پوشانند.

این نگاره ها هم در گلابتون دوزی و هم در حنا تراویده ذهن خلاق زنان است. گلبوته ها و نگاره های حنا در قدیم به وسیله سوزن و یا مغ بر دست و پا زده می شد، اما امروزه از قیف های مخصوص برای نشاندن خمیر حنا بر دست و پا و ماندگاری طرح ها استفاده می شود.

نقوش این تزئینات بیشتر گیاهی بوده و در حال حاضر اکثر نقوش حنا منشا غیر ایرانی دارد و از کاتالوگ های عربی گرفته می شود، همچنین از شابلون های آماده وارداتی نیز برای نقش انداختن بر روی دست و پا استفاده می کنند.

با استفاده هنر دست بانوان جزیره قشم سرزمین آب و آفتاب از این نقوش گل بوته های حنا چنان بر دست ها و پاها جان می گیرد که گویی زمینی به همواری یک دست یا و یک پا رستنگاهی پیش از این نداشته اند.

آنان با نگاره های حنا، نقشی بر دستی و دستی بر نقشی می زنند و امید و زندگی را در دستانشان به گل نشانده و غنچه های تازه از زیر ناخن و بندبند انگشتان سر بر می آورد و شاید دلتنگی آنان را برای سبزه و گل یاد آمده است و مگر جبران تمام شوره زارانی باشد که هیچ بذری در آن نمی روید.

خلیج فارس با گستره نزدیک به ۲۳۷ هزار و ۴۷۳ کیلومتر مربع بین ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است و جزیره زیبای قشم، همچون نگینی بر پهنه آب های نیلگون آن می درخشد.

لطفا به دانش‌آموزتان باج ندهید!

وادار کردن بچه‌ها به انجام تکالیف یکی از کلافه کننده‌ترین کارهایی است که این روزها ممکن است والدین با آن مواجه شوند. متاسفانه برخی از والدین در این شرایط برای انگیزه دادن به کودک شان مدام انگیزه‌های مادی مانند خرید خوراکی یا اسباب بازی برای او ایجاد می‌کنند. این رویه در دراز مدت باعث تربیت فرزندی می شود که برای انجام پیش پا افتاده‌ترین وظایفش از شما باج خواهی خواهد کرد. در این گزارش راز انگیزه دادن به دانش‌آموزان برای انجام تکالیف را با والدین در میان گذاشتیم.

والدین اغلب خودشان را موظف می‌دانند تا فرزندشان را به انجام تکالیف و درس خواندن تشویق کنند و به‌طور طبیعی، وقتی فرزندشان تکالیفش را انجام نمی‌دهد به‌شدت ناراحت و عصبی می‌شوند اما به گفته روانشناسان، این احساس مسئولیت در والدین و جروبحث با کودک بر سر انجام تکالیف به‌مرورزمان به کنترل بر سر آن‌ها تبدیل می‌شود. فرزند شروع به مقاومت می‌کند تا کنترل بیشتری بر انتخاب‌های زندگی خود داشته باشد، درحالی‌که شما به‌عنوان والدین احساس می‌کنید وظیفه کنترل بر همه‌چیز را دارید. بنابراین، هر دو سخت‌تر می‌جنگید و درس خواندن در طول سال تحصیلی به جنگ در خانه شما تبدیل می‌شود! پس چه باید کرد؟

حقیقت برای والدین این است که شما نمی‌توانید فرزندتان را مجبور به انجام هیچ کاری کنید، چه رسد به تکالیف؛ اما کاری که می‌توانید انجام دهید این است که محدودیت‌هایی تعیین کنید، به انتخاب‌های فردی فرزندتان احترام بگذارید و به آن‌ها انگیزه دهید. متاسفانه برخی از والدین برای انجام هر تکلیف برای دانش آموزش شان هدیه تشویقی که بیشتر جنبه مادی دارد در نظر می گیرند .این رویه  در دراز مدت باعث تربیت کودکی می شود که برای انجام هر وظیفه ای از شما باج خواهی می کند .ممکن است بگویید “فرزند  من با بقیه فرق دارد، من نمی‌توانم او ر ا به انجام کاری تشویق کنم” اما باید بدانید که همه بچه‌ها انگیزه دارند، تنها ممکن است در انجام تکالیف آن‌طور که شما می‌خواهید انگیزه نداشته باشند. در ادامه به راهکارهایی برای ایجاد انگیزه بیشتر در دانش‌آموزان برای انجام تکالیف مدرسه اشاره می‌کنیم.

چرا بچه‌ها از نوشتن تکالیف متنفرند؟

آیا تابه‌حال فکر کرده‌اید که چرا فرزندتان از نوشتن تکالیف فرار می‌کند؟!

بعد از چهار ماه تعطیلات تابستانی، استراحت و بی‌حرکت ماندن در خانه طبیعی است که رفتن به مدرسه و محدودیت در بازی و تفریح شرایط سختی را برای دانش آموزان رقم می‌زند. با این اوصاف، جای تعجب نیست که برخی از بچه‌ها انگیزه‌ای برای انجام تکالیف و درس خواندن نداشته باشند.

ایجاد انگیزه در بچه‌ها برای انجام تکالیف دشوار نیست چراکه کودکان به‌طور طبیعی علاقه به یادگیری دارند؛ به‌شرط آنکه محیط مناسبی را برای آن‌ها فراهم کنیم و به آن‌ها انگیزه دهیم.

انگیزه دادن فقط تعیین جایزه مادی نیست

اغلب ما با شنیدن کلمه “انگیزه” سریع به خریدن اسباب‌بازی جدید، پول دادن، دانلود بازی‌های موردعلاقه و غیره فکر می‌کنیم؛ اگرچه این انگیزه‌ها ساده و مؤثر هستند و در لحظه مشکل را حل می‌کنند اما این انگیزه‌های بیرونی خیلی زود نتایج ناخواسته‌ای را رقم می‌زنند. درواقع زمانی که کودک با یک پاداش بیرونی انگیزه می‌گیرد، پس از مدتی دیگر علاقه‌ای به ادامه رفتار نخواهد داشت.

راه درست برای ایجاد انگیزه در فرزندانمان چیست؟

راه درست برای ایجاد انگیزه در کودکان، انگیزه درونی است. انگیزه درونی به کودک کمک می‌کند تا با  درگیر شدن در یک فعالیت از انجام آن لذت ببرد. این لذت از درون فرد سرچشمه می‌گیرد و یک رضایت روانی ناشی از انجام‌وظیفه است، نه از یک نتیجه بیرونی؛ بنابراین، والدین قبل از اینکه فرزندشان را به انجام تکالیف وادار کنند، ابتدا باید به او کمک کنند از انجام آن لذت ببرد.

اغلب والدین و حتی معلمان سعی دارند بازی را از تکالیف و درس جدا کنند اما با این روش، انجام تکالیف  احساس بدی را در کودک ایجاد می‌کند. اگرچه تکالیف ابزاری برای یادگیری و آشنایی کودکان با دانش تدریس شده در کلاس است اما برای لذت بردن از تکالیف، کودک باید از یادگیری لذت ببرد.

چگونه برای انجام تکالیف در بچه‌ها انگیزه ایجاد کنیم؟

برای ایجاد انگیزه در بچه‌ها، والدین ابتدا باید طرز فکر خود را تغییر دهند. یادتان باشد که هدف از رفتن به مدرسه ورود به دانشگاه، دستیابی به شغل خوب، کسب درآمد پایدار و غیره نیست؛ اگرچه تلاش برای رسیدن به این اهداف مهم است اما این‌ها یک طرز فکر کارآمد است و شما همه این کارها را به دلایلی غیر از لذت بردن از خود یادگیری انجام می‌دهید. بنابراین لازم است با رعایت نکات زیر در کودکان انگیزه ایجاد کرد تا از یادگیری درس و انجام تکالیف لذت ببرند:

 به فرزندتان قدرت انتخاب دهید

بچه‌ها باید بدانند که زمانی برای غذا خوردن، زمانی برای انجام تکالیف و همچنین زمانی هم برای اوقات فراغت وجود دارد. به فرزندتان قدرت انتخاب دهید تا ترتیب انجام بازی و انجام تکالیف را خودش تعیین کند به شرطی که هر دو را تا پایان روز انجام دهد. دقت کنید که دادن استقلال به کودک در برنامه تکالیفش یکی از بزرگ‌ترین انگیزه‌ها است.

تکالیف را از بازی جدا نکنید

تحقیقات نشان داده که بازی تأثیر قابل‌توجهی بر یادگیری کودکان دارد. بازی، یادگرفتن را برای کودکان لذت‌بخش می‌کند و باعث می‌شود تا همیشه مشتاق دانسته‌های جدید باشند. با توجه به تأثیر بازی بر یادگیری، به‌هیچ‌عنوان فرزندتان را به خاطر مشق و درس از بازی محروم نکنید و به او نگویید “تا زمانی که تکالیف خود را تمام نکنی، نمی‌توانی بازی کنی”چون در این صورت به کودکتان القا می‌کنید که تکالیف مقوله‌ای جدا از بازی است و نمی‌تواند لذت‌بخش باشد.

والدین و معلمان برای لذت‌بخش کردن تکالیف و درس برای کودکان می‌توانند در صورت امکان  دروسی همچون ریاضی، انگلیسی و حروف الفبا را در غالب بازی به بچه‌ها آموزش دهند؛ مثلاً، با استفاده از پازل، کتاب‌های رنگ‌آمیزی، درست کردن حروف با سیم، کشیدن حروف الفبا بر روی شن و… می‌توان یادگیری این حروف را برای کودکان جذاب کرد.

پافشاری نکنید

فرزندتان را چه با پاداش و چه با تنبیه مجبور به انجام تکالیف نکنید. پافشاری، تهدید و دعوا نتیجه معکوس خواهد داشت و انگیزه درونی فرزند شما را کاهش می‌دهد. انگیزه انجام تکالیف باید از درون خود کودک ناشی شود.

بگذارید فرزندتان با عواقب طبیعی کارهایش روبرو شود

ممکن است بپرسید وقتی فرزندمان تکالیفش را انجام نمی‌دهد و قرار باشد ما هم پافشاری نکنیم پس چطور او را وادار به انجام تکالیفش کنیم؟

وقتی فرزندتان از انجام تکالیف مدرسه امتناع می‌کند، هدف از یادگیری و انجام تکالیف را برای او توضیح دهید. همچنین عواقب طبیعی انجام ندادن تکالیف را به او گوشزد کنید؛ اینکه اگر تکالیفش را انجام ندهد باید به معلمش توضیح دهد که چرا تکالیف را انجام‌نداده و ممکن است زنگ تفریح و بازی با دوستانش را از دست بدهد و مجبور شود در مدرسه تکالیفش را بنویسد. اگر فرزندتان با شنیدن این توضیحات همچنان در نوشتن تکالیف مقاومت کرد، اجازه دهید عواقب ننوشتن تکالیفش را تجربه کند.

لازم به ذکر است که گاهی برخی والدین برای وادار کردن کودک به انجام تکالیف با جملاتی باعث ترس کودک از معلم و مدرسه می‌شوند؛ جملاتی مثل‌اینکه “اگر تکالیفت رو انجام ندی از مدرسه اخراج میشی، معلمت دیگه دوستت نداره، کتک میخوری و…”. دقت کنید این جملات نه‌تنها کودک را علاقه‌مند به انجام تکالیف نمی‌کند بلکه حتی باعث بی‌انگیزگی کودک در رفتن به مدرسه خواهد شد.

در این میان نباید از تأثیر معلمان غافل شد؛ معلمان نیز می‌توانند با رفتار مناسب، عدم سخت گیری و ایجاد فضای شاد در کلاس، دانش‌آموزانشان را به درس و مشق علاقه‌مند کنند.

برای انجام تکالیف فرزندتان را همراهی کنید

بسیاری از والدین وقت کافی برای همراهی کردن فرزندشان در انجام تکالیف نمی‌گذارند و این موضوع باعث می‌شود تا کودک خودش به‌تنهایی تکالیف را انجام دهد؛ تنهایی انجام دادن تکالیف از طرفی برای کودک لذت‌بخش نیست و از طرفی باعث کندی و طولانی شدن زمان انجام آن خواهد بود. این مسئله به خودی‌خود می‌تواند باعث شود تا کودک رغبتی در انجام تکالیفش نداشته باشد. بنابراین، والدین در عمل با همراهی کودک برای انجام تکالیف باید به او نشان دهند که آن‌قدر برای این کار ارزش قائل هستند که حاضرند برای انجام آن با کودکشان وقت بگذارند. علاوه بر این، همراهی والدین باعث می‌شود تا کودک تکالیف را با تمرکز بیشتری انجام دهد و به انجام آن متعهد باشد.

با تعریف و تمجید، انگیزه درونی فرزندتان را افزایش دهید

زمانیکه در کنار فرزندتان می‌نشینید تا تکالیفش را انجام دهد، به او به‌عنوان موجود ناتوانی نگاه نکنید که نمی‌تواند کارهایش را انجام دهد. وقتی در هنگام انجام تکالیف مداد را از فرزندتان می‌گیرید و خودتان سعی در حل مسئله یا نوشتن مشق‌هایش می‌کنید، درواقع غیرمستقیم به کودکتان می‌گویید “تو بلد نیستی و به‌تنهایی از پس‌کارهایت برنمی‌آیی.” در عوض، پیام شما باید این باشد: «می‌دانم که می‌توانی تکالیفت را انجام دهی. من آن‌قدر به تو ایمان‌دارم که اجازه می‌دهم خودت به‌تنهایی کارهایت را انجام دهی.» یادتان باشد تعریف و تمجید یکی از بهترین راه‌ها برای ایجاد انگیزه درونی در فرزندتان است.

فرزندان این گروه از والدین به وسواس مبتلا می‌شوند

بسیاری از بزرگسالان که درگیر وسواس‌های عجیب و غریب هستند اعتراف می‌کنند فکرهای وسواس گونه آنها در نوجوانی شکل گرفته‌اند و هیچ وقت برای درمان اقدام نکرده‌اند! وسواس عمدتاً ریشه‌های ژنتیکی دارد اما عوامل دیگر هم می‌تواند باعث بروز OCD در نوجوانان شود.

بیماری گریبانگیر وسواس معمولا از فکرهای تکراری شروع می‌شود. لزوماً نشانه‌اش شستن مکرر دست‌ها و وسایل شخصی نیست. می‌تواند حتی فکر کردن به اینکه کاری را درست انجام داده‌ام یا نه باشد یا حتی احساس مسئولیت در مقابل اتفاقات ناگوار! وسواس پدیده غریبی است. ممکن است سر وکله اش از نوجوانی شروع شود و نوجوان را درگیر اضطراب و فشار روانی زیادی کند. آمارها نشان می‌دهد از  هر صد نوجوان یک نفر به اختلال وسواس فکری مبتلاست. این آمار شوخی نیست و با این حساب میلیون‌ها کودک از اختلال وسواس فکری رنج می‌برند.

تحقیقات نشان دهنده این است که وسواس ریشه ژنتیکی دارد، یا حتی رویدادهای استرس‌زا می‌تواند یک عامل خطر برای نوجوانان مستعد ابتلا به وسواس فکری عملی  باشد. نوجوانانی که دچار تروما می‌شوند ممکن است دچار اختلال استرسی پس از حادثه شوند که ممکن است با  وسواس فکری و عملی  اشتباه گرفته شود. افکار ناخواسته و مزاحم ناشی از تروما ممکن است باعث بروز رفتارهای وسواسی و جبری در نوجوان شود.

حسین ابراهیمی مقدم روانشناس بالینی و استاد دانشگاه در این رابطه به ایرنا می‌گوید:« در مقام تعریف می‌توانیم بگوییم وسواس، فکری است که مداوم در سر تکرار می‌شود. این افکار وقت گیر است و فشار روانی زیادی را به فرد وارد می‌کند و باعث اختلال اضطراب و ناراحتی شدید می‌شود. تردیدهای زیاد، نگرانی در مورد میکروب، بیماری یا حتی مرگ، ترس شدید در مورد رویدادهای منفی یا انجام اشتباه یک کار، نگرانی در مورد ناقص بودن یا درست نبودن امور، افکار یا تصاویر ناراحت کننده و ناخواسته از آسیب رساندن به خود یا دیگران، افکار یا تصاویر جنسی مزاحم و ناخواسته،نگرانی در مورد ناراحت کردن خدا، نگرانی در مورد انجام کارهایی که به دیگران آسیب می‌رساند (مانند رانندگی با ماشین)، افکار ناخواسته در مورد خودکشی، احساس مسئولیت برای بروز اتفاقات بداز نشانه‌های وسواس فکری عملی نوجوان به شمار می‌رود.

اولین مراجعه به روانپزشک یا روانشناس چه زمانی باشد؟

این روانشناس بالینی ادامه می‌دهد تشخیص وسواس در نوجوانان چندین مرحله دارد و  باید توسط یک متخصص آموزش دیده مانند روانپزشک یا روانشناس انجام می‌شود. او می‌گوید:«  پرسشنامه‌های گزارش‌دهی والدین و مصاحبه شخصی بهترین روش تشخیص محسوب می‌شود.»  این استاد دانشگاه در رابطه با اینکه پزشک روانپزشک بهتر است در این رابطه ورود پیدا کند یا روانشناس می‌گوید:« یک متخصص آموزش دیده با نوجوان در مورد احساسات، افکار، علائم و الگوهای رفتاری‌اش صحبت می‌کند. هدف شناسایی هر گونه وسواس یا اجبار خاصی است. روانشناس در ابتدا سعی می‌کند موضوع وسواس فکری عملی یا OCD را ریشه یابی کند. در صورت نیاز روانشناس فرد را به روانپزشک ارجاع می‌دهد. اگر این فرآیند تکمیل شود و کودک معیارهای OCD را داشته باشد، روند درمان و بهبودی برای او آغاز می‌شود.

آیا این بیماری ژنتیکی است؟

هر چند رد پای ژنتیک در تمام بیماری‌های روانی وجود دارد اما، به گفته ابراهیمی مقدم محیط نیز در بروز وسواس در نوجوانان نقش مهمی دارد. او می‌گوید:« نوع تربیت خانوادگی می‌تواند باعث شود که کودک در طول زمان وسواس‌ها و اجبارها را بیاموزد. اگر کودکان مشاهده کنند که اعضای خانواده و دیگران رفتارهای وسواسی اجباری از خود نشان می‌دهند، ممکن است آنها نیز به این الگوهای رفتاری پایبند شوند. در نتیجه، قرار گرفتن در معرض محیط محرک وسواس می‌تواند در ایجاد OCD نقش داشته باشد.»

او ادامه می‌دهد: «البته عوامل بیولوژیکی مثل کاهش ترشح هررمون رشد، سابقه ضربه مغزی و بعضی از مشکلات عصبی موجب بروز اختلال وسواس در نوجوانان می‌شود.»

نگاهی به چرخه وسواس

بسیاری از خانواده‌ها خیال می‌کنند تنها در صورتی که نوجوان آنها علائمی مثل شستن مکرر شستن دست از خود نشان دهد علائم وسواس را از خود نشان داده است در صورتی که به گفته این متخصص روانشناسی بالینی تمام افکار تکرار شونده که باعث اضطراب می‌شوند از نشانه‌های وسواس فکری است. این روانشناس بالینی ادامه می‌دهد، هرچند که ابتلا به اختلال وسواس جبری نشانه‌ها و عوامل متفاوتی در افراد دارد اما بیشتر افراد دچار یک چرخه واحد می‌شوند. در ابتدا ذهن غرق در یک فکر، ترس و یا نگرانی وسواسی می‌شود، مانند اینکه دستتان نجس شده است. این موضوع  باعث برانگیختن احساس اضطراب و پریشانی می‌شود. در این صورت شما بلافاصله  از الگویی اجباری برای کاهش اضطراب و پریشانی خود استفاده می‌کنید، مانند شستن و آب کشیدن چندباره دست‌ها و رفتار اجباری باعث تسکین و فراقتی موقت از اضطراب شده، اما وسواس و اضطراب دوباره برمی‌گردند و باعث شروع چرخه می‌شوند. ابراهیمی مقدم می‌گوید:« فرد وسواسی به تدریج یاد می‌گیرد که با استفاده از مکانیسم‌های دفاعی میزان اضطراب خودش را کاهش دهد.»

نقش تعیین‌کننده تربیت

متاسفانه در بعضی موارد پدران و مادران کمال طلب که بیش از حد توان، از فرزندشان توقع دارند، به تدریج سبب می‌شوند که فرزندشان دچار وسواس شود. هرچند رفتار وسواسی و رفتارهای بی اختیار غالباً با یکدیگر همراه‌اند، اما در پاره‌ای از موارد رفتارهای بی اختیار با اضطراب توام نیستند. البته باید توجه داشت وسواس فکری و عملی می‌تواند باعث شود کودک به شدت احساس انزوا کند، بنابراین ضروری است که خانواده و دوستان برای حمایت از کودک دور هم جمع شوند.

وسواس کودک را جدی بگیرید

وقتی حرف از وسواس می‌شود، کسی حتی فکرش را هم نمی‌کند که کودکی دچار اختلال وسواس فکری و عملی شده باشد. به گفته ابراهیمی مقدم یکی از علائم وسواس در کودکان این است که کودکان شروع به جمع‌آوری اشیا می‌کنند.این رفتارها به کودک کمک می‌کند تا با اضطراب کنار بیایند. اغلب فعالیت‌هایی مثل مرتب کردن بیش از اندازه، چیدمان رنگ‌ها کنار یکدیگر، یا مراقبت بیش از اندازه از والدین می‌تواند نشانه‌هایی از وسواس کودک باشد و  تکرار این فعالیت‌ها باعث پریشانی در سلامت روان می‌شوند و بر نحوه تفکر کودک تأثیر می‌گذارد.

او ادامه می‌دهد:«یک روانپزشک کودک یا سایر متخصصان بهداشت روان می‌توانند وسواس را تشخیص دهند. او کودک را ارزیابی سلامت روانی می‌کند. برای تشخیص OCD، کودک باید وسواس‌هایی داشته باشد که مداوم، شدید و مخل کننده باشد. و این اعمال  به زندگی روزمره فرزند شما آسیب برسانند.

آمارهایی در رابطه با وسواس نوجوانان

به گفته ابراهیمی مقدم،  وسواس در کودکان  اغلب بین ۷ تا ۱۲ سالگی شروع می‌شود. در واقع بیش از نیمی از بزرگسالانی که به این اختلال مبتلا هستند، اعلام کرده‌اند که علائم آنها از کودکی شروع شده بود. جالب است بدانید این اختلال در کودکی در پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود، اما در جوانی نرخ ابتلا به آن در زنان کمی بیشتر از مردان است.

چرا مبتلایان به سرطان باید ورزش کنند؟

در طی شیمی‌درمانی ممکن است ورزش آخرین چیزی باشد که به آن فکر کنید اما اکنون مطالعات جدید حاکی از آن است که ورزش‌کردن به دلیل مزایای بسیاری که دارد باید اولین گزینه‌ای باشد که به ذهن‌تان می‌رسد.
خبرآنلاین نوشت: دکتر آنمیک والنکمپ (Annemiek Walenkamp)، نویسنده ارشد این مطالعه و متخصص سرطان در مرکز پزشکی دانشگاه گرونینگن هلند، می‌گوید: «یافته‌هایی وجود دارند که اثبات می‌کنند بهینه‌ترین زمان ورزش برای بیماران سرطانی در طول شیمی‌درمانی است.

او گفت: اگر شروع یک برنامه ورزشی در طول شیمی‌درمانی برای فرد ممکن نیست، می‌توان آن را کمی به تعویق انداخت و مدتی پس از شیمی‌درمانی، ورزش را شروع کرد. بد نیست که پزشکان دلسوز، بیماران را در طول مراحل درمان سرطان به انجام تمرینات ورزشی ترغیب کنند.
محققان خاطرنشان کردند که در طول شیمی‌درمانی، جذب اکسیژن (که تضمین‌کننده‌ سلامت قلب است)، معمولاً تا ۲۵درصد کاهش می‌یابد. درمان سرطان همچنین می‌تواند بر کیفیت زندگی و سلامت قلبی و تنفسی تأثیر بگذارد. علاوه بر اینها شیمی‌درمانی می‌تواند منجر به خستگی شدید و افت عملکرد قلبی – عروقی شود.
طی این مطالعه، دکتر والنکمپ و همکارانش در یک نشست آموزشی، به برشماردن مزایای ورزش در میان بیماران پرداختند. این بیماران مبتلا به سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان بیضه یا لنفوم غیر هاجکین بودند و همگی باید تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گرفتند. شرکت‌کنندگان در این مطالعه به طور تصادفی برای شرکت در یک برنامه ورزشی ۲۴ هفته‌ای در حین یا بعد از درمان انتخاب شدند. ورزش مد نظر در این برنامه شامل دوچرخه ثابت، وزنه‌برداری آزاد و بدمینتون بود.
در پایان مشخص شد کسانی که در طول شیمی‌درمانی ورزش می‌کردند، کمتر دچار احساس خستگی می‌شدند و طی مدت زمان طولانی‌تری می‌توانستند به ورزش ادامه دهند. علاوه بر این، عملکرد قلبی و تنفسی آنها بهتر بود و قدرت عضلانی بیشتری داشتند.
گروهی که پس از سه ماه شیمی‌درمانی شروع به ورزش کردند نیز تا حدودی بهبود یافتند. محققان دریافتند که هر دو گروه یک سال پس از اتمام برنامه ورزشی، به آمادگی قلبی تنفسی عادی خود بازگشتند.
دکتر اریک یانگ، مدیر برنامه قلب و عروق دانشگاه کالیفرنیا – لس‎‌آنجلس (UCLA)، گفت: «این مطالعه، افزوده مهمی به رشته انکولوژی ورزشی است.
او از اعضای این تیم مطالعاتی نبود اما با بررسی نتایج این تحقیق گفت: ورزش فواید زیادی در سلامت قلب و عروق بیماران داشته و با توجه به پیشرفت‌های صورت‌گرفته در درمان سرطان، ارزیابی استراتژی‌ها برای بهینه‌سازی سلامت قلب و کیفیت زندگی افراد مهم است.
او توضیح داد که اگر چه درمان‌های سرطان امروزه عوارض کمتری بر جای می‌گذارند اما اینگونه درمان‌ها همچنان پتانسیل آن را دارند که به قلب آسیب برسانند.
یانگ گفت: «بسیاری از عوارض جانبی رایج در شیمی‌درمانی، از جمله خستگی، کاهش تعداد سلول‌های خونی، حالت تهوع و افت انرژی، به طور مستقیم و غیر مستقیم بر توانایی فرد برای انجام کارهای عادی و روزمره تأثیر می‌گذارند اما ورزش به‌تدریج می‌تواند از این اثرات منفی بکاهد و در مقابل، بر سلامت قلبی عروقی و قوای جسمانی بیفزاید.»
او تأکید کرد: طبق شواهد، ورزش برای کمک به مقابله و کاهش اثرات منفیِ درمان‌های سرطانی بر قلب، امری مفید و ضروری است؛ چرا که درمان سرطان می‌تواند افراد را طی درازمدت در معرض خطرات قلبی – عروقی قرار دهد. مهم است که سلامت قلب را در اولویت قرار دهیم؛ روش‌های درمان سرطان در حال تغییرند و به بیماران توصیه می‌شود که در طول درمان، نگران سلامت کلی خود باشند نه اینکه صرفاً به بهبود سرطانشان فکر کنند. دورانی که به شما گفته می‌شد فقط روی درمان سرطان تمرکز کنید، گذشته است. در این میان، مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که ورزش‌کردن، بی‌خطرترین راه برای ارتقای سلامت و عملکرد جسمی است.
یانگ امیدوار است که بیماران در طول شیمی‌درمانی، با داشتن یک رژیم غذایی مناسب و گنجاندن ورزش در برنامه روزانه خود، سبک زندگی سالمی را در پیش گیرند، با قدرت بر سرطان غلبه کنند و آن را شکست دهند.

راه‌ سلامت از واکسن می‌گذرد

هنوز آمار ابتلا و مرگ ناشی از ویروس کرونا در کشور وجود دارد. بنابراین اگر هنوز روی تزریق دوز سوم و چهارم واکسن کرونا تردید دارید، توصیه می‌شود از تردید عبور کرده و واکسن دریافت کنید.

روزنامه جام جم نوشت: «هوا، ناگهان دچار افت دما شد و باران و توفان بعضی از شهرها از جمله تهران را درنوردید. از طرفی شمار افراد مبتلا به آنفلوآنزا در کشور افزایش یافته و توصیه می‌شود برای جلوگیری از ابتلا از ماسک استفاده کنیم. خبرهای رسیده حاکی از آن است که سروکله سویه‌های جدید کرونا در بعضی از کشورها از جمله آمریکا پیدا شده و بسیاری را هم به‌سختی درگیر کرده است. بنابراین طبیعی است که نگرانی بابت ابتلا به آنفلوآنزا و کرونا افزایش یابد؛ به‌ویژه برای آنهایی که کودک، کهنسال یا فرد مبتلا به اختلال در عملکرد سیستم ایمنی در منزل دارند. برای پاسخ به همه این نگرانی‌ها، با دکتر زهرا عبدی، متخصص بیماری‌های عفونی صحبت کرده‌ایم. توصیه‌های ایشان، راهگشای خوبی برای حفظ سلامتی در پاییز و زمستان است.

طی دو سال‌ونیم گذشته، آمار ابتلا به آنفلوآنزا کاهش یافته بود. دلیل آن هم یک نکته مهم بود؛ رعایت بهداشت فردی به‌ دلیل شیوع ویروس کرونا. علاوه بر این تعطیلی مدارس باعث شده بود تا ناقلان کوچک بیماری آنفلوآنزا، دیگر ناقل این بیماری نباشند اما امسال با آمار بالا و زودهنگام ابتلا به آنفلوآنزا روبه‌رو شده‌ایم که دکتر زهرا عبدی، متخصص بیماری‌های عفونی در این باره توضیح می‌دهد: «در نیم‌کره شمالی که ما در آن زندگی می‌کنیم، آغاز شیوع ویروس آنفلوآنزا معمولا از اوخر آذر ماه و با سرد شدن هواست اما به‌دلیل سفرهای مختلف از جمله سفرهایی که به عراق داشتیم زمان آغاز شیوع این ویروس جلو آمده است و به همین دلیل با شیوع زودهنگام ویروس آنفلوآنزا روبه‌رو شده‌ایم. علاوه براین، برخلاف دوره شیوع کرونا، استفاده از ماسک به طرز چشمگیری کاهش یافته و همین امر از دیگر دلایل شیوع این بیماری است.»

او می‌افزاید: شستن دست‌ها، کاهش آمار دورهمی‌ها و استفاده از ماسک سه عاملی که توانسته بود علاوه بر کنترل انتقال ویروس کرونا، به کاهش انتشار ویروس آنفلوآنزا نیز کمک کند اما اکنون این رعایت‌ها بسیار کمرنگ شده است.

ناقلان کوچک فعالند

از یک نفر شروع می‌شود، سپس به چند نفر و بعد هم یک کلاس و حتی آموزگار می‌رسد. بعد هم هر کدام از بچه‌ها ناقل کوچک آنفلوآنزا برای اهل خانه می‌شوند. دکتر عبدی می‌گوید: در اورژانس اطفال، آمار بستری ناشی از ابتلا به آنفلوآنزا زیاد شده است. به همین دلیل هم آمار ابتلا در بین بزرگسالان بالا رفته است. بهترین راهکار پیشگیری، تزریق واکسن آنفلوآنزا در شهریور ماه است؛ البته که حالا هم دیر نیست.

دکتر عبدی درباره نحوه تزریق واکسن آنفلوآنزا می‌گوید: کودکان باید دو بار و به فاصله چهار هفته، واکسن را دریافت کنند و بزرگسالان به یک‌ بار تزریق نیاز دارند. واکسن آنفلوآنزا باید هر سال دریافت شود، به این دلیل که هر سال واریانت‌های جدیدی از ویروس آنفلوآنزا متولد می‌شود. واکسن‌ها معمولا سه ترکیبی بوده و دو نوع A و یک نوع B ویروس آنفلوآنزا را پوشش می‌دهند که البته چهار ترکیبی آن هم وجود دارد.

هیچ‌کسی مستثنا نیست

شاید به نظر برسد فقط بچه‌ها یا بعضی از گروه‌های حساس به واکسن آنفلوآنزا یا کرونا نیاز دارند اما اینطور نیست. دکتر زهرا عبدی درباره نیاز به واکسن‌ها و گروه‌هایی که باید آن را دریافت کنند به جام‌جم می‌گوید: «بهترین راهکار پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا، همانند کرونا، تزریق واکسن است. همه افراد در هر سنی به تزریق واکسن نیاز دارند اما از آنجا که مقدار واکسن آنفلوآنزا معمولا در کشور ما کافی نیست، بنابراین گروه‌های پرخطر مانند کهنسالان، افراد مبتلا به مشکلات قلبی ــ ریوی، افرادی که تحت شیمی‌درمانی قرار دارند، افراد دارای پیوند عضو، افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی یا مبتلا به بیماری خاص یا زمینه‌ای در ردیف نخست دریافت واکسن قرار دارند.

دکتر عبدی درباره کودکان نیز اینطور توضیح می‌دهد: «نوزادان تا شش ماهگی به‌دلیل مصرف شیر مادر نسبت به ویروس آنفلوآنزا، ایمن هستند اما از  شش ماهگی تا سه سالگی در آسیب‌پذیرترین زمان ابتلا به بیماری‌های ویروسی قرار دارند. بنابراین کودکان به‌ویژه در این رده سنی‌ به تزریق واکسن نیاز دارند. کودکان مدرسه‌ای، مهد کودکی و نوجوانان نیز باید واکسن دریافت کنند؛ به‌ویژه که پس از دو سال مدارس بازگشایی شده و به همین دلیل خطر ابتلا و انتقال به خانواده نیز افزایش یافته است.»

او اضافه می‌کند: تزریق واکسن شاید از ابتلای کامل جلوگیری نکند اما باعث ابتلای خفیف و جلوگیری از بستری شدن و ایجاد عوارض نامناسب خواهد شد.

این دارو، پاسخگو نیست

حتما در خبرها شنیده‌اید که داروخانه‌ها با کمبود آنتی‌بیوتیک روبه‌رو شده‌اند. به چه دلیل؟ یکی از دلایل آن، تجویز برای درمان آنفلوآنزاست. آیا این دارو اثرگذار است؟ دکتر عبدی می‌گوید: «عامل ابتلا به آنفلوآنزا مانند کرونا، ویروس است. بنابراین مصرف آنتی‌بیوتیک در درمان آن هیچ اثری ندارد. داروی ویژه ویروس آنفلوآنزا وجود دارد اما آن هم باید در  ۴۸ ساعت نخست بیماری تجویز شود و پس از آن، تاثیر چندانی ندارد. دوره بیماری آنفلوآنزا، پنج روزه است که استراحت، مصرف مایعات گرم، غذاهای مغذی، آبکی و آبمیوه درمان اصلی آن است.

این متخصص عفونی اضافه می‌کند: «عارضه حاد آنفلوآنزا، سینه‌پهلو است که این عارضه معمولا در هفته دوم و در صورت درمان‌نشدن کامل بیماری اتفاق می‌افتد. در غیر این‌ صورت، آنفلوآنزا شبیه سرماخوردگی است و با استراحت و تغذیه مناسب درمان می‌شود.

باز هم واریانت جدید کرونا در راه است؟

از روز جمعه، ۱۴اکتبر۲۰۲۲/ ۲۲مهر۱۴۰۱ یعنی حدود ۱۲روز پیش، واریانت BA.5 ویروس کرونا، یکه‌تاز میدان در آمریکا است. سه زیرواریانت جدید از آن شامل؛ BQ.1 ، BQ.1.1 و BF7، در حال شیوع و چرخش در جامعه است. به گفته آژانس سلامت بریتانیا که اوایل اکتبر (اوایل مهرماه) منتشر شد، در بین واریانت‌های مختلف ویروس سارس‌ــ‌کووــ۲، سویه‌های جدیدی که به آن اشاره شد، مسری‌ترین انواع این ویروس تا به امروز هستند اما ما باید نگران باشیم؟ دکتر زهرا عبدی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «نه، فعلا جای نگرانی نیست چون سویه جدیدی وارد کشور نشده است اما هنوز آمار ابتلا و مرگ ناشی از ویروس کرونا در کشور وجود دارد. بنابراین اگر هنوز روی تزریق دوز سوم و چهارم واکسن کرونا تردید دارید، توصیه می‌شود از تردید عبور کرده و واکسن دریافت کنید.

به همان شیوه بازگردیم

دکتر ابراهیم قادری، رئیس اداره مراقبت مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، در اظهار نظر جدیدی  مطرح کرده که ممکن است امسال حتی با دو طغیان آنفلوآنزا روبه‌رو باشیم. پس اگر این روزها کمتر از الکل استفاده می‌کنیم، کمتر ماسک می‌زنیم و بیشتر در فضاهای عمومی پرجمعیت حضور پیدا می‌کنیم، باید به فکر تغییر باشیم.

دکتر زهرا عبدی درباره راهکارهای پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا و کرونا می‌گوید: «ماسک بزنیم، به‌ویژه در زمان حضور در فضاهای پرجمعیت و بسته. شستن دست با آب و صابون را فراموش نکنیم و بکوشیم با کاهش تجمع به‌ویژه حالا که آمار ابتلا به آنفلوآنزا بالا رفته است، خطر ابتلا را کاهش دهیم. با افزایش سرمای هوا، آمار ابتلا در صورت رعایت‌نکردن نکته‌های ایمنی بالا خواهد رفت.

روند افزایشی شیوع آنفولانزا در ایران / چرا بیماری امسال خطرناک تر است؟

موارد ابتلا به آنفولانزا در برخی استان‌ها از کرونا هم پیشی گرفته و طی ۲ هفته اخیر میزان مراجعه افراد با علائم شبه‌ آنفولانزا ازجمله تب، سردرد، سرفه، بی‌حالی و تهوع افزایش قابل‌توجهی یافته است. در همین راستا، متخصصان حوزه بهداشت و درمان از افزایش موارد ابتلا به ویروس آنفولانزا در همین ابتدای آغاز فصل سرما نگرانند.

به تأکید متخصصان سطح ایمنی جامعه جهانی با شیوع پاندمی کووید-۱۹ نسبت به آنفولانزا کاهش پیدا کرده و حالا با توجه به افزایش ناگهانی و سریع موارد ابتلا و همزمانی 2 اپیدمی (آنفولانزا و کرونا) این بیماری را باید امسال خطرناک‌تر از سال‌های گذشته درنظر گرفت.

اما مسئله نگران‌کننده علاوه بر افزایش موارد ابتلا، کمبودهای دارویی است که مشکلات متعددی را برای بیماران به‌وجود آورده. به تأکید داروخانه‌داران آنتی‌بیوتیک‌ها به‌شدت کمیاب شده‌اند و قیمت آزادشان هم تا 3برابر افزایش داشته است. بسیاری از بیماران برای علائم ساده سرماخوردگی، تمایلی به مراجعه به پزشک و تهیه نسخه ندارند اما در خرید داروی بدون نسخه مجبور به پرداخت هزینه‌های قابل‌توجه حتی برای یک داروی آنتی‌بیوتیک ساده هستند.

فعالان حوزه دارو تأکید می‌کنند هیچ سالی به اندازه امسال، این میزان از کمبودهای آنتی‌بیوتیک وجود نداشته و تا جبران کمبودها، بیماران و پزشکان مجبور به تغییر آنتی‌بیوتیک‌های متفاوت با دوز بیشتر یا کمتر هستند که همان‌ها هم مشکلات خاص خودشان را دارند. البته بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو، چند روز پیش درباره کمبود آنتی‌بیوتیک‌ها به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌های مربوط به کودکان گفته بود «این مسئله به مشکلاتی در مواد اولیه، قیمت‌گذاری و همچنین قیمت مواد جانبی مهم در شربت‌های آنتی‌بیوتیک مانند قیمت شکر، قیمت شیشه جهت بسته‌بندی و… مربوط بوده است. هم‌اکنون این مشکلات رفع و تولید کافی آنتی‌بیوتیک‌ها انجام شده که به‌زودی وارد بازار می‌شوند.»‌ البته بررسی‌های همشهری از داروخانه‌ها نشان می‌دهد که واکسن‌های آنفولانزا کمیاب نیستند و متخصصان توصیه می‌کنند گروه‌های در معرض خطر اقدام به تزریق واکسن کنند.

مشکل تشخیص کرونا و آنفولانزا

وارد فصل پاییز شدیم و با نزدیکی به ماه‌های سرد سال بیماری‌های ویروسی شبه‌آنفولانزا به‌ویژه کرونا بروز می‌کند، اما امسال افزایش موارد ابتلا به آنفولانزا در سطح جهان نگرانی‌هایی را رقم زده است.» این نکته‌ای است که احمد مهری، اپیدمیولوژیست به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «در برخی کشورهای اروپایی افزایش موارد ابتلا دیده می‌شود و تجربه هم نشان داده که این کشورها پیش از ایران، شیوع بیماری‌هایی ازجمله آنفولانزا و کووید-19 را تجربه می‌کنند. در ایران هم ‌اکنون افزایش موارد شبه‌کووید و شبه‌آنفولانزا مشاهده می‌شود.

 او درباره اینکه چرا این موارد شبه‌بیماری عنوان می‌شود، توضیح می‌دهد: «این مسئله به این دلیل است که افراد با علائمی مراجعه می‌کنند که تشخیص براساس همان علائم صورت می‌گیرد و عمدتا تستی انجام نمی‌شود. علائمی ازجمله سرماخوردگی، تب و سرفه در بزرگسالان و تب بالا، سرفه و بی‌حالی و تهوع در کودکان.

مهری با بیان اینکه هم‌اکنون مراجعه به مطب‌ها، مراکز درمانی و مراکز جامع سلامت به‌ویژه در گروه سنی کودکان افزایش پیدا کرده، ادامه می‌دهد:‌ تقریبا تمام متخصصان حوزه بهداشت و درمان نگران ماه‌های آینده و افزایش موارد ابتلا هستند. سطح ایمنی جامعه جهانی با شیوع پاندمی کووید-۱۹ نسبت به آنفولانزا کاهش پیدا کرده و این نگرانی را نسبت به افزایش ناگهانی و چشمگیر موارد ابتلا طی چند ماه آینده رقم زده است. از سوی دیگر طی 2سال اخیر به‌دلیل پیک‌های بیماری کووید-19 افراد بیشتری ماسک می‌زنند اما با توجه به فروکش‌کردن بیماری و تزریق واکسن، امسال تعداد کسانی که همچنان ماسک می‌زنند، کمتر شده. این مسئله درباره کودکان با توجه به بازگشایی مدارس قابل پیش‌بینی بود چراکه سطح مواجهه دانش‌آموزان افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر انتقال بیماری‌های ویروسی با رعایت بهداشت دست محدود می‌شود و این مسئله در کودکان کمتر دیده می‌شود.

این اپیدمیولوژیست درباره اینکه چرا امسال افزایش موارد ابتلا به آنفوآلانزا ‌نگران‌کننده ‌است، توضیح می‌دهد: «در علم اپیدمیولوژی پدیده‌ای به‌نام «کواپیدمیکس» مطرح است، به‌معنای همزمانی 2 اپیدمی. اکنون تمامی متخصصان نگران همزمانی اپیدمی آنفولانزا و کرونا هستند. هم‌اکنون با توجه به بروز علائم نمی‌توان ابتلا به کرونا یا آنفولانزا را تشخیص داد و نکته مهم این است که خطر کشندگی آنفولانزا کمتر از کووید-۱۹ نیست. البته نکته مثبت این است که راه‌های پیشگیری و خودمراقبتی در هر دو بیماری تقریبا یکسان است.

کارشناس سلامت درباره اینکه آیا تشخیص‌ندادن کووید از آنفولانزا می‌تواند بیمار را در معرض خطر مرگ قرار دهد هم بیان می‌کند:  در کووید-۱۹ داروی اختصاصی نداریم و معمولا ۸۰ درصد موارد ابتلا شبه‌آنفولانزا در روش پیشگیری و تشخیص از طریق علائم صورت می‌گیرد، برای جمعیت عمومی این همزمانی تنها باعث افزایش موارد بیماری است و امیدواریم که منجر به افزایش موارد فوت نباشد. اما درباره گروه‌های آسیب‌پذیر مثل افراد مسن و بیماران زمینه‌ای احتمال اینکه کرونا و آنفولانزا به آنها آسیب بیشتری وارد کند، وجود دارد. البته اگر نظام سلامت بتواند در مراجعه بالای بیماران مشکل دسترسی به دارو و درمان آنها را مدیریت کند، از نظر کمبود دسترسی به خدمات، جامعه بیماران دچار مشکل نخواهند شد.

چند پیشنهاد غذایی برای زنگ تفریح دانش‌آموزان

این روزها یک دغدغه دیگر به همه نگرانی های والدین اضافه شده است. چطور از پس هزینه‌های خوراکی‌های فرآوری شده که قیمت آن ها چند برابر شده بر بیایند و مهم تر این که آیا این خوراکی های خوش رنگ و لعاب به اندازه کافی سالم هستند و ارزش غذایی مناسبی دارند؟

واقعیت این است که در سالم ترین خوراکی های فرآوری شده هم مقادیر زیادی مواد نگهدارنده ،شکر ،نمک ،چربی ،کربوهیدرات ناسالم و انواع اسید ها و رنگ ها وجود دارد. از طرفی قیمت بسته های کوچک بیسکوییت،کیک، شیرکاکائو، ذرت های بوداده، بستنی‌ها، آبمیوه ها و پاستیل‌ها روز به روز بیشتر می شوند و هزینه قابل توجهی روی دست والدین می‌گذارند. تهیه ساندویچ‌های خانگی به عنوان میان وعده سالمی برای دانش آموزان می‌تواند این نگرانی ها را به حداقل برساند.در این مطلب چند پیشنهاد غذایی برای والدینی داریم که دغدغه تهیه میان وعده های سالم و ارزان و مقوی برای  دانش آموزان شان در مدارس را دارند.

اسنک‌های خانگی بهترین جایگزین ساندویچ های آماده

اولین و بهترین پیشنهاد برای دانش آموزان مقاطع مختلف، ساندویچ های خانگی است. به راحتی با ساده ترین مواد اولیه می توان این اسنک ها را تهیه کرد و در اختیار دانش آموزان قرار داد.

ساندویچ نان، پنیر و گردو ، ساندویچ نان، پنیر و سبزی ، ساندویچ نان، پنیر، خیار و گوجه، ساندویچ نیمرو، ساندویچ املت، ساندویچ الویه، ساندویچ کتلت مرغ یا گوشت، ساندویچ کوکو سبزی یا سیب زمینی، ساندویچ سیب زمینی، تخم مرغ، خیارشور و گوجه، ساندویچ کره و عسل،  ساندویچ کره و مربا،  ساندویچ کره بادام زمینی، موز و عسل، ساندویچ خامه و شکلات صبحانه و  ساندویچ شکلات صبحانه و موز از جمله ساندویچ هایی است که می توانید برای میان وعده و یا ناهار فرزندانتان آماده کنید.

این سمبوسه های همیشه محبوب

یکی از بهترین اسنک های خانگی سمبوسه است که همیشه برای کودکان جذاب و دوست داشتنی بوده . سمبوسه سیب زمینی راحت ترین و ارزان ترین نوع سمبوسه است که در زیر طرز تهیه ان را برایتان آورده‌ایم.

مواد لازم

نان لواش  ۴ عدد

سیب زمینی   ۴۰۰ گرم

پیاز  ۱ عدد

جعفری ۱ دستته متوسط

زردچوبه ۲/۱ قاشق چایخوری

فلفل قرمز  ۲/۱ قاشق چایخوری

نمک و فلفل سیاه  به مقدار کافی

روغن مخصوص سرخ کردنی  به مقدار کافی

طرز تهیه

مرحله اول

برای تهیه سمبوسه ساده سیب زمینی ابتدا یکی از سیب زمینی ها را کنار می گذاریم، سپس باقیمانده سیب زمینی ها را به همراه ۲ لیوان آب و ۱ قاشق چایخوری نمک داخل یک قابلمه مناسب می ریزیم و روی حرارت قرار می دهیم.

مرحله دوم

۴۰ دقیقه زمان برای پخت سیب زمینی ها نیاز است. در همین حین سیب زمینی باقیمانده را پوست می گیریم، سپس به صورت نگینی ریز خرد می کنیم. حالا سیب زمینی خرد شده را با آب سرد به خوبی می شوییم تا نشاسته اضافی روی آن از بین برود.

مرحله سوم

در این مرحله پیاز را به صورت نگینی ریز خرد می کنیم، سپس یک تابه مناسب روی حرارت قرار می دهیم. در ادامه پیاز خرد شده را به همراه مقداری روغن به تابه اضافه می کنیم و به خوبی تفت می دهیم تا پیاز سبک شود.

مرحله چهارم

پس از اینکه پیاز سبک شد، زردچوبه را به همراه فلفل قرمز و مقداری نمک و فلفل سیاه به پیاز اضافه می کنیم و تفت دادن را چند دقیقه دیگر ادامه می دهیم تا عطر ادویه ها خارج شود. در ادامه سیب زمینی خرد شده را به تابه اضافه می کنیم.

مرحله پنجم

سیب زمینی های نگینی را به خوبی سرخ می کنیم، سپس نیمی از جعفری خرد شده را به تابه اضافه می کنیم و در حد یکی دو دقیقه دیگر مواد را تفت می دهیم تا با هم ترکیب شوند، سپس تابه را از روی حرارت کنار می گذاریم.

مرحله ششم

پس از اینکه سیب زمینی ها آبپز شدند، پوست شان را می گیریم و آنها را درون یک کاسه مناسب می ریزیم، سپس با گوشتکوب به طور کامل له می کنیم. در ادامه باقیمانده جعفری را به کاسه اضافه کرده و با سیب زمینی ترکیب می کنیم.

مرحله هفتم

در این مرحله تابه حاوی سیب زمینی نگینی را مجددا روی حرارت قرار می دهیم، سپس سیب زمینی له شده را به تابه اضافه می کنیم و مواد را به خوبی تفت می دهیم تا با هم به خوبی مخلوط شده و کاملا یکدست شوند.

مرحله هشتم

حالا تابه را از روی حرارت کنار می گذاریم. در ادامه نان های لواش را به صورت طولی با اندازه ۱۰ در ۳۰ سانتی متر برش می زنیم، سپس ۱ قاشق سر پر از مواد سیب زمینی در ابتدا هر نان قرار داده و آنرا به صورت مثلثی جمع می کنیم.

مرحله نهم

پیچیدن سمبوسه سلیقه ای است و می توانیم سمبوسه ها را به صورت لقمه ای نیز بپیچیم. پس از اینکه پیچیدن سمبوسه ها به پایان رسید، یک تابه مناسب روی حرارت قرار می دهیم و مقداری روغن به تابه اضافه می کنیم.

مرحله دهم

بهتر است برای جذب کمتر روغن از روغن مخصوص سرخ کردنی استفاده کنیم و نکته دیگر اینکه باید در ریختن روغن دست و دلباز باشیم و به اندازه ای روغن درون تابه بریزیم که سمبوسه ها هنگام سرخ شدن در روغن شناور باشند.

مرحله یازدهم

حرارت زیر روغن باید کم باشد، ولی روغن باید به طور کامل داغ شده باشد. در ادامه سمبوسه ها را درون روغن داغ می اندازیم و اجازه می دهیم به خوبی سرخ شوند، پس از سرخ شدن یک سمت سمبوسه ها آنها را بر می گردانیم.

مرحله دوازدهم

در پایان وقتی سمبوسه ها به طور کامل سرخ شدند، آنها را درون توری فلزی یا روی دستمال حوله ای قرار می دهیم تا روغن اضافی شان گرفته شود.سمبوسه شما حاضر است .نوش جان!

ساندویچ لوبیا سفید با پنیرچدار

این ساندویچ نیز یکی از میان وعده های مقوی است که می توانید برای فرزندانتان آماده کنید. می توانید به جای پنیر از مرغ و یا پنیرهای دیگر هم استفاده کنید.

مواد لازم

نان همبرگر ۴ عدد

لوبیا سفید پخته‌شده با کمی پیاز نگینی و ادویه  به میزان لازم

پیاز متوسط خردشده  یک عدد

گوجه متوسط  یک عدد

پنیر چدار  ۴ تکه

کاهو به میزان لازم

طرز تهیه

ابتدا فر را روشن و دمای آن را روی ۱۷۵ درجه سانتی گراد تنظیم می‌کنیم.

نان‌های همبرگر را روی یک ورق پخت قرار می‌دهیم و سپس به مقدار مساوی درون هر چهار نان همبرگر لوبیای پخته‌شده، گوجه‌فرنگی، پیاز و پنیر قرار می‌دهیم.

نان‌ها را روی سینی فر قرار می‌دهیم و درون فر می‌گذاریم و اجازه می‌دهیم تا ۲۰ دقیقه درون فر پخته و طلایی شود. سپس از فر خارج و با سس و کاهو تزیین می‌کنیم.

اسنک قارچ

اسنک‌ها نیز مانند ساندویچ‌ها بین کودکان بسیار پرطرفدار هستند وچون طرز تهیه‌ی آن‌ها بسیار ساده و سریع است. مادران می‌توانند با تنوع دادن به مواد داخل آن بهترین تغذیه را برای فرزندان خود تهیه کنند.

مواد لازم

 قارچ  ۶ عدد بزرگ

فلفل دلمه ای  یک عدد متوسط

 پیاز ۲ عدد کوچک

روغن  به میزان لازم

ادویه(نمک،فلفل ،آویشن)   به میزان

پنیر پیتزا  ۵ ورقه

نان تست ۱۰ عدد

طرز تهیه

برای تهیه اسنک قارچ ابتدا پیازها را نگینی خرد کرده و با روغن کافی آن ها را تفت می دهیم. بعد از تفت پیازها، فلفل دلمه ای را نگینی خرد کنید و تفت دهید تا فلفل ها کمی نرم شود. قارچ ها را به اندازه دلخواه خرد می کنیم و با حرارت زیاد تفت می دهیم تا قارچ آب نیندازد. همه مواد را با هم مخلوط کرده و مقداری ادویه اضافه می کنیم.

در این مرحله روش تهیه اسنک قارچ، مواد را به میزان متناسب روی نان تست پهن کرده و یک ورق پنیر پیتزا روی آن قرار می دهیم و سپس نان تست دیگری روی آن می گذاریم، بدین ترتیب ساندویچ ها را آماده می کنیم و در دستگاه ساندویچ ساز قرار می دهیم. (دستگاه را با کمی روغن چرب کنید و روی نان تست را نیز کمی چرب نمایید). بعد از مدت زمان ۴ الی ۵ دقیقه وقتی نان اسنک ها برشته شد ساندویچ ها آماده خواهد شد.

درک بهتر اوتیسم با کمک ارگانوئیدهای شبیه به مغز انسان

پژوهشگران آمریکایی سعی دارند با کمک ارگانوئیدهای شبیه به مغز انسان، مکانیسم ورای بیماری اوتیسم را بهتر بررسی کنند.

به نقل از دیلی میل، ارگانوئیدهای مشابه مغز که از سلول‌های یک فرد مبتلا به اوتیسم پرورش‌ یافته‌اند، نشان می‌دهند که نورون‌های بیش‌فعال در مغز ممکن است به این اختلال کمک کنند.

ارگانوئیدها، توده‌هایی از سلول‌هایی هستند که به‌ طور مصنوعی رشد کرده‌اند و شبیه به یک اندام هستند. ارگانوئیدهایی که در یک پژوهش جدید برای شبیه‌سازی قشر مغز ایجاد شده‌اند، به دانشمندان “دانشگاه یوتا” (UofU) امکان داده‌اند تا این بخش از مغز را که مانند یک راز باقی مانده است، از نزدیک بررسی کنند.

این مغزهای کوچک، در آزمایشگاه با استفاده از سلول‌های بنیادی یک فرد مبتلا به اوتیسم پرورش داده شدند و به دانشمندان امکان دادند تا ببینند که نورون‌ها چگونه ممکن است در افراد مبتلا به این اختلال متفاوت باشند.

“یوکی وانگ” (Yueqi Wang)، پژوهشگر ارشد این پروژه گفت: استفاده از این ارگانوئیدها می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا ببینند که در مراحل اولیه بیماری‌های عصبی و پیش از بروز علائم، چه اتفاقی رخ می‌دهد.

پژوهشگران برای ایجاد ارگانوئیدها، به بررسی چگونگی رشد طبیعی مغز پرداختند و سلول‌های بنیادی انسان را وادار کردند تا همان مسیر را دنبال کنند. سلول‌های بنیادی کار خود را به‌ عنوان سلول‌های عصبی اپیتلیال آغاز کردند. این سلول‌ها، یک نوع سلول بنیادی خاص هستند که ساختارهای خودسازمان‌دهی‌شده‌ای به نام “روزت‌های عصبی” (neural rosettes) را در ظرف آزمایشگاهی تشکیل می‌دهند. سپس، سلول‌ها رها شدند تا خودبه‌خود رشد کنند. ساختارها طی چند ماه، به کُره‌هایی تبدیل شدند و اندازه و پیچیدگی آنها با همان سرعتی که مغز در جنین رشد می‌کند، افزایش یافت.

“الکس شچگلوویتوف” (Alex Shcheglovitov)، دانشیار علوم اعصاب دانشگاه یوتا گفت: گروه ما پس از پنج ماه دریافتند که این ارگانوئیدها شبیه به نوعی از چین و چروک در مغز جنین هستند.

این ساختارها شامل مجموعه‌ای از انواع سلول‌های عصبی و سایر سلول‌های موجود در قشر مغز هستند که بیرونی‌ترین لایه مغز است و در زبان، احساسات، استدلال و سایر فرآیندهای ذهنی نقش دارد.

وانگ گفت: ما در حال درک چگونگی ساختارهای عصبی پیچیده در مغز انسان هستیم و می‌توانیم فنوتیپ‌های مرتبط با بیماری را با استفاده از ارگانوئیدهای سه‌بعدی بررسی کنیم که از سلول‌های بنیادی حاوی جهش‌های ژنتیکی به دست آمده‌اند.

در هر حال، بحث‌هایی در مورد مینی‌مغزهای پرورش‌یافته در آزمایشگاه وجود دارد زیرا برخی از پژوهشگران نگران هستند که این ارگانوئیدها در نهایت برای درک بهتر اختلالات عصبی، در حیوانات کاشته شوند.

این هشدار از سوی گروهی از پژوهشگران “دانشگاه کیوتو” (Kyoto University) مطرح شد که مقاله‌ای را در سال ۲۰۲۱ منتشر کردند و در آن، به ذکر تعدادی از پیامدهای اخلاقی پرداختند که ممکن است در تحقیقات ارگانوئید مغز به وجود بیایند.

“تسوتومو ساوای” (Tsutomu Sawai)، دانشیار دانشگاه کیوتو گفت: این موضوع خیلی آینده‌نگرانه است اما این بدان معنا نیست که ما باید منتظر تصمیم‌گیری درباره دستورالعمل‌های اخلاقی باشیم.

ارگانوئیدهای مغز که نخستین بار در سال ۲۰۰۸ ساخته شدند، کُره‌های سه‌بعدی از بافت شبیه به مغز هستند که از سلول‌های بنیادی و معمولا از سلول‌های انسان پرورش می‌یابند.

سایر پژوهش‌های شامل سلول‌های بنیادی، استفاده از بافت حیوانی را برای پرورش ارگانوئیدها در بر می‌گیرند که به حیوانات دیگر پیوند زده می‌شوند. به عنوان مثال، دانشمندان با موفقیت پانکراس یک موش معمولی را در بدن موش صحرایی پرورش دادند.

این کار پیشگامانه، راه را برای پرورش پانکراس انسان در خوک‌ها هموار می‌کند که بعدا می‌توان از آنها برای پیوند اعضای بدن استفاده کرد. با وجود این، ساوای گفت که موضوع مهم‌تری نیز وجود دارد. وی خاطرنشان کرد: یکی از بزرگترین مشکلات، پیوند است. آیا باید ارگانوئیدهای مغزی را در حیوانات قرار دهیم تا نحوه رفتار مغز را مشاهده کنیم؟

ساوای هشدار داد که انجام دادن این کار می‌تواند به افزایش توانایی‌های حیوانات منجر شود که ممکن است درست شبیه به ماجرای فیلم “سیاره میمون‌ها” (Planet of the Apes) باشد.

داستان سیاره میمون‌ها، در آینده و در سیاره‌ای دور اتفاق می‌افتد. سه فضانورد در این سیاره سرگردان می‌شوند و می‌فهمند که جهان توسط میمون‌های هوشمند اداره می‌شود.

اگرچه پرورش کل مغز انسان در بدن حیوانات مورد توجه جدی نیست اما پیوند ارگانوئیدهای مغزی می‌تواند بینش مهمی را در مورد چگونگی شکل‌گیری بیماری‌هایی مانند زوال عقل یا اسکیزوفرنی و درمان‌هایی برای آنها ارائه دهد.

ارگانوئیدهای مغزی، روش جدیدی را برای مطالعه مغز انسان، درک بهتر نحوه رشد آن و یادگیری در مورد چگونگی پیشروی بیماری‌ها در اختیار دانشمندان قرار داده‌اند.

اختلال خواب در دانش‌آموزان را جدی بگیرید

دکتر نرگس رحمانی، روانشناس کودک در گفتگو با ایرنا زندگی می گوید اختلال خواب کودکان در طول شب دو دلیل دارد: اضطراب و تنظیم نبودن ساعت خواب کودکان.

با شروع سال تحصیلی جدید اغلب والدین گلایه می‌کنند که فرزندشان با زود خوابیدن در شب و زود بیدار شدن در صبح مشکل دارد اما یکی مؤثرترین روش‌ها برای حل این مشکل، تنظیم و پایبندی به زمان خواب زودهنگام است. خواب زودهنگام می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر سلامت کودک شما ازنظر عاطفی، ذهنی و جسمی تأثیر بگذارد اما اینکه چگونه می‌توانیم زود خوابیدن را برای کودکمان به یک عادت تبدیل کنیم، موضوعی است که درباره آن با دکتر نرگس رحمانی، روانشناس تربیتی و مدرس دانشگاه به گفت‌وگو پرداختیم.

میزان خواب کودکان ۶ تا ۱۰ سال

دکتر رحمانی می‌گوید: کودکان شش تا ۱۰ سال حدوداً به ۷ تا ۹ ساعت خواب باکیفیت نیاز دارند چون گاهی کودکان در اثر اختلال خواب، اضطراب یا کابوس وسط خواب بیدار می‌شوند که این باعث کاهش کیفیت خواب می‌شود اما به‌طورکلی ۷ تا ۹ ساعت خواب می‌تواند برای تمرکز بچه‌ها در طول روز کافی باشد.

اهمیت خواب زودهنگام برای کودکان

به گفته این روانشناس کودک، خواب زودهنگام ساعت زیستی بدن کودک را تنظیم می‌کند: بدن همه انسان‌ها خیلی راحت شرطی می‌شود؛ حتی زمان خواب انسان که از آن بانام ساعت زیستی بدن نام‌برده می‌شود را می‌توان شرطی کرد. حتماً تجربه کردید که خود ما بزرگ‌سالان اغلب اوقات رأس یک‌ساعتی می‌خوابیم و روز تعطیل تصمیم می‌گیریم کمی بیشتر بخوابیم اما می‌بینیم ناخودآگاه همان ساعتی از خواب بیدار می‌شویم که روزهای غیر تعطیل بلند می‌شویم؛ این همان ساعت زیستی است که بدن را آگاه می‌کند که چه ساعتی از خواب بیدار شود.

او ادامه می‌دهد: عادت به زود خوابیدن در کودکان نیز می‌تواند ساعت بیولوژیک بدن آن‌ها را تنظیم کند که این امر، با برنامه‌ریزی ساعت خواب کودکان توسط والدین امکان‌پذیر خواهد بود.

خطرات کم‌خوابی یا بی‌خوابی در کودکان

به گزارش CDC (مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها)، کودکان و نوجوانانی که به‌اندازه کافی نمی‌خوابند در معرض خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامتی ازجمله چاقی، دیابت نوع ۲ و سلامت روان هستند. همچنین کم‌خوابی می‌تواند بر سیستم ایمنی بدن که با میکروب مبارزه می‌کند و مانع بیمار شدن می‌شود، تأثیر بگذارد.

علاوه بر این‌ها، کم‌خوابی یا بی‌خوابی خطرات دیگری دارد که دکتر رحمانی با اشاره به آن‌ها می‌گوید: کم‌خوابی به‌شدت در عملکرد روزانه کودکان تأثیر می‌گذارد. اغلب دانش‌آموزانی که در طول روز و سر کلاس خواب‌آلودند و تمرکز و توجه کافی برای یادگیری دروس را ندارند، خواب کافی و باکیفیتی نداشته‌اند.

این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: «بچه‌هایی که از خواب کافی برخوردار نیستند معمولاً در طول روز آرامش کافی ندارند چون خواب شبانه بر روی عملکرد روزانه تأثیرگذار است و وقتی کودک در طول شب خواب باکیفیتی را تجربه نمی‌کند در روز دچار پرخاشگری، بی‌حوصلگی و اختلال در یادگیری می‌شود. تجربه این موارد به‌طورکلی منجر به این خواهد شد که کودک مرتباً احساس اضطراب کند زیرا از عملکرد روتین زندگی عقب‌تر است.»

به گفته رحمانی، اختلال خواب کودکان در طول شب دو دلیل دارد: «اضطراب و تنظیم نبودن ساعت خواب کودکان.»

رحمانی به‌منظور تنظیم ساعت خواب کودکان می‌گوید: به‌عنوان والد قوانین خواب را برای کودکتان توضیح دهید چون کودک به‌طورکلی اگر به حال خودش رها شود و زمان خواب مشخصی نداشته باشد، حتماً دوست دارد پا به‌پای بزرگ‌ترها بنشیند. اغلب کودکان احساس می‌کنند با زود خوابیدن زمان را از دست می‌دهند و متوجه نمی‌شوند اطرافشان چه اتفاقی می‌افتد.

او ادامه می‌دهد: لازم است والدین اولاً، ساعت خواب مشخصی را با توجه به شرایط تعیین کنند تا کودک بداند که رأس فلان ساعت باید بخوابد؛ دوماً، والدین باید تنظیم ساعت خواب کودک را تدریجی انجام دهند. اگر کودک شما عادت داشته در تعطیلات تابستان ساعت ۱۲- ۱ بخوابد، شما نمی‌توانید از او انتظار داشته باشید که با شروع مدارس رأس ساعت ۱۰ بخوابد؛ دقت کنید تغییر ناگهانی در ساعت خواب به‌خودی‌خود می‌تواند منجر به ایجاد اضطراب در کودک شود؛ بنابراین برای تنظیم ساعت خواب کودک بهتر است هر شب یک ربع زودتر او را به رختخواب ببرید تا به‌تدریج به زمان خواب ایده‌آل برسد.

با توجه به شروع سال تحصیلی جدید یکی دیگر از راهکارهای مؤثر برای تنظیم ساعت خواب کودکان، توجه به خواب روزانه بچه‌ها است: گاهی بچه‌ها بعد از تعطیل شدن از مدرسه، ساعت ۴-۵ بعدازظهر می‌خوابند و 7 شب بلند می‌شوند؛ طبیعتاً این روند در ساعت خواب شبانه تأثیرگذار است لذا بهتر است والدین به هر طریقی کودک را بیدار نگه‌دارند چراکه هرچقدر کودک در طول روز خسته‌تر شود، شب زودتر و راحت‌تر می‌خوابد.

علاوه بر این‌ها، راهکارهای دیگری وجود دارد که در تنظیم خواب زودهنگام کودکان تأثیرگذار است:

– تلویزیون، کامپیوتر و تلفن‌ همراه را حداقل یک ساعت قبل از زمان خواب از دسترس کودک خارج کنید.

– اجازه ندهید کودکتان بعدازظهر و عصر نوشیدنی‌های حاوی کافئین مثل قهوه، چای، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و برخی نوشابه‌های گازدار را بنوشد.

-درست قبل از رفتن به رختخواب با کودک بازی‌های تحرکی انجام ندهید چون باعث افزایش انرژی کودک می‌شود.

-اجازه ندهید کودکتان برنامه‌های تلویزیونی یا فیلم‌های ترسناک را نزدیک به زمان خواب تماشا کند زیرا تماشای این فیلم‌ها می‌توانند در خواب کودک اختلال ایجاد کند.

اضطراب خواب کودک را جدی بگیرید

به گفته رحمانی، تمام شرایط ذکرشده برای تنظیم ساعت خواب مختص کودکانی بود که ازنظر روانی در حالت طبیعی قرار دارند اما گاهی کم‌خوابی و بی‌خوابی در کودکان علل دیگری غیر از عادت به دیر خوابیدن دارد.

رحمانی می‌گوید: راهکارهای تنظیم ساعت خواب در کودکانی که اضطراب خواب و ترس شبانه دارند، زمانی امکان‌پذیر است که والدین ابتدا اضطراب و ترس شبانه را توسط متخصص کودک درمان و سپس قوانین و شرایط خواب زودهنگام را اجرایی کنند.

اضطراب در مدرسه در اختلال خواب تأثیرگذار است

گاهی کودکان به دلیل شروع مدارس دچار اضطراب شده و به‌تبع آن، دچار اختلال خواب می‌شوند؛ رحمانی دراین‌باره می‌گوید: تا زمانی که عملکرد کودک در طول روز و شب مختل نشود، اضطراب مدرسه طبیعی است چون به‌هرحال کودک قرار است شرایط جدیدی را تجربه کند و با دوستان جدید، معلم جدید و درس‌های جدید آشنا شود و همه این‌ها می‌تواند برای کودک اضطراب‌آور باشد اما این نوع اضطراب با حرف زدن کودک درباره شرایط موجود به‌مرور کاهش می‌یابد.

او ادامه می‌دهد: والدین باید دقت کنند گاهی اضطراب کودک ارتباطی با شروع سال تحصیلی جدید ندارد بلکه گاهی کودک با اضطراب‌های قدیمی و حل‌نشده‌ای روبرو است که این اضطراب‌ها در یک شرایط زمانی خاص مثل شروع سال تحصیلی جدید خودش را نشان می‌دهد.

دکتر رحمانی با تأکید بر توجه به نوع اضطراب در کودکان می گوید:« اضطراب غیرطبیعی در کودکان نشانه‌هایی دارد که ارجاع به یک متخصص کودک را برای والدین شفاف و ضروری می‌کند؛ این نشانه‌ها عبارت است از حالت تهوع، دل‌درد شدید، سرگیجه، گریه‌های زیاد، پایین آمدن آستانه تحمل، چسبندگی به والدین و…اگر این علائم در کودکی شدت گرفت و ادامه دار بود حتما باید به پزشک و سپس به روانشناس مراجعه شود .اضطراب ریشه بسیاری از دیگر بیماری های روحی و روانی است و درمان به موقع آن می تواند آینده ای با سلامت بیشتر برای فرد رقم بزند.

این غذاها باعث کاهش یادگیری دانش‌آموزان می‌شود

فوق تخصص تغذیه و رژیم درمانی حذف سلف‌های غذا در برخی مدارس را اتفاق خوبی می‌داند و در این باره می‌گوید: این اتفاق بسیار خوب است زیرا شرایط جسمی دانش آموزان با یکدیگر بسیار متفاوت بوده و ارائه یک مدل غذا برای همه آنها اصلا درست نبود.

مدرسه خانه دوم دانش آموزان است. کودکان و نوجوانان ساعات زیادی را در این محیط های آموزشی میگذارنند و نوع تغذیه و انتخاب دسته‌های غذایی برای آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. طبق آمار در زمان آموزش آنلاین و همه گیری ویروس کرونا بسیاری از دانش آموزان به دلیل تحرک کمتر چاقی و افزایش وزن را تجربه کرده‌اند.متخصصان می‌گویند نوع تغذیه در مدرسه در کنترل افزایش وزن کودکان و نوجوانان بسیار با اهمیت است و می‌تواند زمینه‌ساز یادگیری عالی یا برعکس آن بی حالی و بیماری و افزایش آن ها باشد. خبرنگار ایرنا زندگی درباره بهترین دسته‌های مواد غذایی برای دانش آموزان با دکتر احمد درستی فوق تخصص تغذیه و رژیم درمانی گفتگوی پیش رو را انجام داده است که آن را می‌خوانید.

تعطیلی سلف مدارس تصمیم درستی بود

دکتر احمدرضا درستی، فوق تخصص تغذیه و رژیم درمانی می‌گوید دانش آموزان شرایط جسمانی مختلفی دارند. نیازهای بدن هر یک با دیگری متفاوت است و این درست نیست که در مدت یک سال تحصیلی یک برنامه غذایی برای همه در نظر گرفته شود. اینکه در سال تحصیلی جاری برخی از مدارس تصمیم گرفته‌اند تا سلف غذای دانش آموزان را جمع کنند اتفاق اصلا بدی نیست بلکه برعکس بسیار هم اتفاق خوبی است زیرا افراد برحسب شرایط جسمی نیازهای غذایی متفاوتی دارند و این می تواند به تنوع در مصرف دسته‌های غذایی کمک کند.

این متخصص تغذیه می‌گوید برنامه غذایی باید در مسیر درست و ایجاد سلامتی و بالابردن سطح یادگیری در دانش‌آموزان باشد: «یک دانش‌آموز چاق و دیگری لاغر است و یا دانش آموزی کوتاه قد و دیگری بسیار قد بلند است. همه این افراد دستور غذایی متفاوتی را باید رعایت کنند تا نیازهای بدنشان تامین شود. برای همین است که می‌گوییم بهتر است به جای ارائه غذا در مدارس والدین غذای مورد نیاز فرزندانشان را تهیه کنند. این غذاها باید طوری انتخاب شوند که یادگیری در دانش آموزان را بالا ببرند. بسیاری از غذاها مخرب یادگیری هستند. تمرکز را از بین می‌برند و موجب بدحالی یا بی حالی دانش آموزان می‌شوند. پس باید در انتخاب نوع غذایی که در مدرسه مصرف می‌شود هوشمندانه عمل کنیم.»

تامین نیازهای بدن دانش‌آموز در اولویت قرار بگیرد

این فوق تخصص تغذیه درباره تامین نیازهای غذایی دانش آموزان نظر متخصصان را مهم ارزیابی می‌کند: اگر والدین اصول تهیه غذای سالم برای دانش آموزان را بدانند، می‌توانند در ساعاتی که فرزندشان در مدرسه است تمام نیازهای او را برطرف کنند. برای تامین غذای مورد نیاز دانش‌آموزان باید ابتدا به بحث ایمنی غذا و سپس تامین نیازهای بدن توجه کنند. موضوع این است که بسیاری از والدین این تصور را دارند که هر چه دانش‌آموزان تغذیه سنگین‌تر و بیشتری داشته باشند و از مواد پرحجم و پر کالری بیشتر استفاده کنند وضعیت سلامت بهتری خواهند داشت. در حالی که این نوع غذاها نه تنها ارزش غذایی ندارد بلکه زمینه ساز بیماری های مزمن دیگر می‌شود. پس بنابراین لازم است که در سال حداقل یک بار به متخصص تغذیه مراجعه شود تا با توجه به شرایط کودک و نوجوان رژیم غذایی سالم برای آن ها در نظر گرفته شود. تامین نیازهای غذایی متناسب با هر دانش‌آموز مهم است و تشخیص درست در این زمینه با مراجعه به متخصص تغذیه امکان پذیر می شود.

اهمیت شرایط نگهداری غذا در مدرسه دکتر درستی شرایط مدرسه ها را در نوع غذایی که باید والدین برای دانش آموزان آماده کنند بسیار مهم می‌داند و می‌گوید: اگر مدرسه‌ای مجهز به یخچال و سرویس گرم کننده غذا باشد شما می‌توانید هر نوع برنج و خورشتی را برای دانش‌آموزان آماده کنید اما بهتر است به جای برنج سفید از برنج قهوه ای استفاده کنید و همچنین از تهیه خورش های بسیار چرب هم پرهیز کنید. اما اگر مدرسه ای این امکانات را ندارد باید از تهیه ساندویچ مرغ هم برای کودکتان اجتناب کنید زیرا هنوز هوا گرم است و مرغ به راحتی در هوای بیرون فاسد و خراب می شود. از همین رو بهتر است از ساندویچ های سبک که مواد فاسد شدنی ندارند استفاده کنید.

غذاهایی موجب خستگی در کلاس درس می‌شود

این فوق تخصص تغدیه با اشاره به عوارض دادن غذاهای سنگین برای وعده ناهار به دانش آموزان ادامه می‌دهد: «در هیچ کجای دنیا وعده ناهار را برای دانش آموزان سنگین در نظر نمی‌گیرند زیرا بیش از حد غذا خوردن در وعده ناهار موجب می‌شود تا خون در بدن جمع شود و به سمت دستگاه گوارش برود. همین موضوع موجب خواب آلودگی و خستگی دانش آموزان در کلاس می‌شود.»

مصرف بی رویه ویتامین، ممنوع!

دکتر درستی توجه به میان‌وعده دانش‌آموزان را بسیار مهم می‌داند و در این باره می‌گوید: «والدین به هیچ عنوان از میان وعده‌ها غافل نشوند. بهترین گزینه برای میان وعده میوه‌ها هستند. سیب، هویج، ساقه کرفس، خیار و … و شیر و کیک خانگی می‌توانند یک میان وعده فوق‌العاده باشند. مغزی جات مانند بادام هم برای این گروه های سنی بسیار مفید و پرخاصیت است. اینکه بگوییم دانش آموزان از دستور غذایی خاصی استفاده کنند، اصلا درست نیست. همین که تمام مواد غذایی را به اندازه و درست مصرف کنند کافی است و موجب می شود تا بدن مقاومی داشته باشند. علاوه بر این اصلا توصیه نمی‌کنیم که والدین فرزندانشان را مدام به مصرف ویتامین های cو d مجبور کنند زیرا مصرف زیاد این ویتامین ها عوارضی بدتری دارد و در زمان شیوع بیماری کرونا و افزایش مصرف این ویتامین ها شاهد عوارض آن در کودکان بودیم. بنابراین تامین این ویتامین‌ها با میوه‌ها و سبزیجات و لبنیات سالم و تازه بهتر است و شرایط رشدی مناسبی را برای دانش آموزان ایجاد می‌کند.