کودک همسری ؛ دلایل و تبعات

 کودک همسری روایت کودکانی است که هنوز از لالایی مادر به قدر کافی بهره نبرده‌اند اما باید برای فرزندان خود لالایی بخوانند؛ کودکانی که یک شبه کوله بار سنگین بزرگسالی را بر دوششان می‌گذارند و آنان را بدون مهارت و آموزش در جاده زندگی بدرقه می‌کنند.

طی روزهای اخیر خبری مبنی بر دستگیری عاقد ۱۲۰ مورد کودک همسری توسط دادستان شهرستان نمین استان اردبیل منتشر شد.

عظیم اکبری دادستان شهرستان نمین ضمن اعلام این خبر، در جمع خبرنگاران افزود: دادستان به عنوان مدعی‌العموم در راستای احقاق حقوق عامه و جلوگیری از ترویج این فرهنگ نادرست و اشتباه ورود پیدا کرده و جرم ۶ ماه تا ۳ سال برای متهمان در نظر گرفته شده که این اتهام مشمول خانواده‌های دختر و پسر می‌شود که در این امر دخیل بوده‌اند.

وی با تاکید بر اینکه یکی از علل افزایش آسیب‌های اجتماعی ازدواج زودهنگام دختران است که در برخی مناطق همچنان ادامه دارد در حالی که این موضوع نتایج بسیار منفی در زندگی افراد بعد از رسیدن به سن قانونی دارد و علاوه بر رها کردن دوران تحصیل خود مجبور به وارد شدن به یک زندگی مشترک کاملاً بی‌اطلاع هستند، تصریح کرد: نیاز است در این زمینه رصدهای همه‌جانبه داشته باشیم تا بتوانیم از حقوق کودکان به نحو احسن دفاع کنیم و شاهد ریشه‌کنی این فرهنگ غلط در بین مردم باشیم که انتظار می‌رود در این راستا خانواده‌ها نیز با ما همکاری‌های لازم را داشته باشند.

مرکز آمار ایران به تازگی گزارشی درباره وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران منتشر کرده که بر اساس آن در تابستان سال ۹۹، در مجموع ازدواج ۹‌ هزار و ۵۸ دختر ۱۰ تا ۱۴ ‌ساله ثبت شده است.

بنابر این گزارش، میزان تفاوت ازدواج دختران ۱۰ تا ۱۴ ‌ساله نسبت به تابستان سال ۹۸، با افزایش هزار ازدواج مواجه است.

تبعات کودک همسری و کندوکاو در راهکارهای قانونی پیشگیری از این معضل اجتماعی، خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا را بر آن داشت تا با مونیکا نادی حقوقدان و وکیل دادگستری و فعال در حوزه زنان و کودکان گفت و گو کند.

کودک همسری به رشد کودک بیوه منجر می شود

نادی با تاکید بر اینکه در دوره کنونی، دیگر بلوغ جنسی و جسمی ملاکی برای ازدواج نیست و رشد عقلی و فکری به عنوان ملاک برای ازدواج در ارجحیت و اولویت قرار دارد، گفت: باید پذیرفت وقتی کودکان بدون اینکه به رشد عقلی و آمادگی روانی برسند وارد رابطه ازدواج می شوند علاوه بر اینکه از حق کودکی خود محروم می شوند و ناخواسته کودکی آنان قطع و وارد دنیای بزرگسالی می شوند، آمادگی پذیرش و ورود به آن شرایط را نخواهند داشت.

وی افزود: همین امر باعث موفقیت آمیز نبودن ازدواج ها می شود زیرا وقتی این کودکان بزرگ می شوند و به بلوغ فکری می رسد با پدیده ای مواجه می شوند که قابل قبول آنان نیست در نتیجه هم طلاق های عاطفی و هم طلاق های قطعی زیاد می شود.

کودک همسری، مسلخ آرزوهای کودکی در بزرگسالی است

این حقوقدان محروم شدن کودکان از حق کودکی و حق دست یافتن به خواسته ها و آرزوها را از دیگر آسیب های کودک همسری عنوان و تصریح کرد: در این ازدواج های زودهنگام، معمولا پسران به دلیل اینکه مجبور به اشتغال و تامین زندگی مشترک هستند از حق کسب مهارت و تخصص محروم می شوند.

نادی در مورد تبعات کودک همسری روی دخترکان نوعروس هم گفت: دخترکان هم با بارداری های زودهنگام نه تنها آسیب های جسمی متحمل می شوند بلکه به دلیل اینکه شرایط مادرشدن و فرزند پروری را ندارند، ممکن است برای فرزندان آنان هم یکسری تبعات بوجود آید. پس کودک همسری هم به کودک، هم به خانواده ای که تشکیل می شود، هم به فرزندی که از این ازدواج حاصل می شود و در نهایت هم به جامعه ای که درگیر چنین آسیب هایی می شود ضربه می زند.

مجازات ها نقش اندکی در کاهش کودک همسری دارند

نادی در ادامه این گفت وگو، با بیان اینکه در ایران سن ازدواج بالای ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ سال برای پسران آزاد اعلام شده و ازدواج های زیر این سن منوط به اذن دادگاه و اجازه پدر در صورت رعایت مصلحت کودک شده، تصریح کرد: در قانون حمایت از خانواده، حداقل سن ازدواج تعیین نشده اما برای سردفترانی که این ازدواج ها را خارج از شرایط قانونی ثبت یا مردانی که خلاف شرایط حداقل سن با دختران زیر سن قانونی ازدواج می کنند و همچنین برای اولیا و سرپرستان قانونی دختران و پسران مجازات هایی در نظر گرفته شده است اما واقعیت این است که مجازات ها نمی توانند نقش عمده ای در این خصوص ایفا کنند.

وی تاکید کرد: دلیل کودک همسری هم در فرهنگ و باورهای خاص موجود در جامعه ریشه دارد و هم از مشکلات اقتصادی حاکم بر اقشار مختلف جامعه ناشی می شود؛ والدینی که در ازای عقد دختر خود به زوجیت دیگری مبلغی دریافت می کنند یا والدینی که نمی خواهند فرزندشان همانند آنها در فقر روزگار سپری کند پس از طفولیت به عقد فردی با اختلاف سنی بالا اما دارا درمی آورند.

فرهنگ سازی، آموزش و اجرای صحیح قوانین، سه ضلع پیشگیری از کودک همسری

این وکیل دادگستری با بیان اینکه گاه شاهدیم خانواده هایی که مشکلات و آسیب های بیشتری در خود دارند فرزندان را به کودک همسری می دهند، خاطرنشان کرد: بنا به دلایلی که اشاره شد نمی توان توقع داشت که مجازات ها کافی و ضمانت اجرایی کیفری به تنهایی کارآمد باشند.

نادی، تصریح کرد: پس علاوه بر اینکه نیاز است در قوانین، ملاک ها و سن ازدواج تجدیدنظر شوند بلکه باید بر روی بحث های آموزشی و فرهنگی و آگاهی رسانی درباره تبعات این ازدواج ها بر روی کودک و جامعه کار کرد. در واقع با این روش می توان جلوی سیل آسیب های اجتماعی سد زد.

به باور این حقوقدان، بدون کار آموزشی و ترویج حقوق کودکان و زنان، قوانین و مجازات ها به تنهایی نمی توانند بازدارنده باشند. هر چند وقتی حداقل های قانون را قبول داشته باشیم، قوانین می توانند در فرهنگ سازی نقش داشته باشند و از شدت این نوع ازدواج ها بکاهند.