پرخاشگری والدین چه تاثیری در تربیت فرزندان دارد؟
عضو انجمن علمی روانپزشکان ایران با تاکید بر اینکه پرخاشگری نسبت به فرزند برای تربیت یا محافظت او در برابر خطرات، رفتاری با اثربخشی ناپایدار است، گفت: فرزند با سرخ شدن چهره و عصبانیت والدین تربیت نمی‌شود بلکه راه تربیت صحیح ایجاد رابطه عاطفی است.
پرخاشگری و خشونت خانگی علیه فرزندان معضلی است که طبقه اجتماعی نمی شناسد و در سایه نبود مهارت فرزندپروری نمود می کند؛ معضلی که شواهد نشان می دهد شیوه فرزندپروری مستبدانه نه تنها تربیت کننده فرزند نیست بلکه آثار سویی بر زندگی حال و آینده او می گذارد و گاه به فرار از خانه، خودکشی و جنایت منجر می شود.
یافته های جامعه شناسی هم حکایت از این دارد که والدینی که از خشونت، پرخاشگری کلامی و عملی برای تربیت فرزندان خود استفاده می کنند، باعث ایجاد مشکلات هیجانی و آسیب های روانی در او می شوند. جالب آنکه وقتی صحبت از خشونت و پرخاشگری والدین در برابر فرزندان می شود، بسیاری از افراد فقط به تنبیه بدنی فکر می کنند و با خودشان می گویند: من که هیچ وقت فرزندم را کتک نمی زنم، پس از پرخاشگری در برابر او استفاده نمی کنم.
این در حالیست که پرخاشگری و خشونت در برابر فرزندان فقط شامل تنبیه بدنی نیست بلکه هر رفتار و کلامی که موجب آسیب بدنی، روانی و جنسی به کودک شود، نوعی پرخاشگری محسوب می شود.
کندو کاو این موضوع که پرخاشگری چگونه و با چه انگیزه هایی بروز می کند، خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا را برآن داشت تا با فربد فدایی عضو انجمن روانپزشکان ایران به گفت و گو بنشیند.
فدایی با اشاره به اینکه پرخاشگری که از غریزه مرگ ناشی می شود شکل ها، انگیزه ها و درجات گوناگون دارد که بخشی از آن میان انسان و حیوان مشترک است، گفت: گاه یک حالت چهره یا وضعیت بدنی بدون آنکه حرفی زده شود یا عملی انجام گیرد حکایت از پرخاشگری دارد.
وی با یادآوری اینکه در مواقعی پرخاشگری جنبه کلامی و گاه جنبه بدنی پیدا می کند، متذکر شد: انجام ندادن یک عمل هم گاهی به مفهوم پرخاشگری است. زمانی که فردی مجروح بر زمین افتاده است و تقاضای کمک دارد دریغ کردن به او توسط رهگذری که می تواند به او کمک کند مصداقی از پرخاشگری است.
این روانپزشک درباره انگیزه های پرخاشگری هم توضیح داد: پرخاشگری ممکن است برای رفع گرسنگی باشد مانند جانوری که برای رفع گرسنگی جانور دیگری را شکار می کند. متقابلا پرخاشگری برای جلوگیری از شکار شدن نیز وجود دارد.
فدایی، صورت دیگر انگیزه پرخاشگری را دفاع از فرزند عنوان کرد و توضیح داد: حفاظت مادرانه هم می تواند موجب پرخاشگری شود. ضمن اینکه پرخاشگری ممکن است برای مالکیت بر منابع آب و غذا یا صعود از سلسله مراتب باشد.
پرخاشگری تربیتی بی اثرترین رفتار آموزشی است
وی با بیان اینکه در انسان علاوه بر آنچه در جانواران دیده می شود پرخاشگری ممکن است صورت های پوشیده و غیرمستقیم به خود بگیرد، متذکر شد: بدگویی، طعنه زدن، مسخره کردن، هجو، کاریکاتور و موارد زیاد دیگر می تواند حاکی از پرخاشگری غیرمستقیم باشد. فراموش نکنیم از زمانی که انسان ها آموختند به جای پرتاب سنگ به یکدیگر با کلام، خشم خود را ابراز کنند میزان پرخاشگری منجر به ضرب و جرح و فوت کمتر شده است.
عضو انجمن علمی روانپزشکان ایران، پرخاشگری به فرزند برای تربیت او یا محافظت او از خطرها را رفتاری با اثربخشی ناپایدار دانست و تصریح کرد: مادری که فرزند خود را که رفتار زشتی داشته، تنبیه می کند یا آموزگاری که شاگرد مدرسه را به علت انجام ندادن تکلیف شماتت می کند، قاعدتا نیت خیر دارند و قصدشان اصلاح رفتار نامناسب و جایگزین کردن آن با رفتار پسندیده است.
وی ادامه داد: هر چند تنبیه در صورتی که بلافاصله پس از رفتار نامناسب انجام می شود، می تواند نقشی در تغییر رفتار داشته باشد اما عموما تاثیر آن موقت، بی اثر و منحصر به فرد است. ضمن اینکه گاه این تنبیه به قتل و جنایت منتهی می شود که آثار منفی روانی آن برای همیشه باقی می ماند.
هر چه رابطه عاطفی عمیق تر، زمینه پرخاشگری کمتر می شود
این روانپزشک با تاکید بر اینکه اتهام دلیل بر مجرم بودن نیست، ضمن آنکه مجرم نیز حقوقی دارد و تنها قانون می تواند به مجازات حکم بدهد و نوع مجازات را تعیین کند، تصریح کرد: هر چه انسان متدین تر و با فرهنگ تر باشد احتمال پرخاشگری و سلب حقوق دیگری توسط او کمتر می شود.
فدایی یادآور شد: نکته مهم برای پیشگیری از پرخاشگری یا قتل فرزند، داشتن روابط دوستانه بین فرزند با پدر و مادر است به نحوی که فرزند از محبت پدر و مادر نسبت به خود مطمئن باشد تا بتواند سوال ها و مشکلات خود را با آن ها در میان بگذارد. اما متاسفانه گاه شاهدیم فقدان رابطه بین پدر و دختر موجب شده است که والدین به کلی از وضع فرزند بی خبر باشند و نتوانند مراقبت توام با مهربانی را در حق او اعمال کنند که در نهایت به ایجاد شکاف عظیم بین آن ها منتهی می شود.