ضرورت مدیریت استرس در دوران کرونا

در ابتدا خودتان را برای مخاطبان معرفی بفرمایید

مرضیه صابر کارشناس ارشد روانشناسی با سابقه ۲۰ سال کار در حیطه آسیبها ، خانواده و کودک.

در حال حاضر مدیر یک موسسه و مسئول فنی یکی از مهدکودک های بندرعباس هستم.

به عنوان يک روان‌شناس، کشور ما را از نظر روانی چگونه توصيف ميکنيد؟ ميخواهيم بدانيم وضعيت روانی مردم ايران در حال حاضر چگونه است؟

در این روزها هر چند تدابیر زیادی جهت حفظ سلامت شخصی و عمومی در راستای مقابله با بیماری «کووید ۱۹» اتخاذ شده است اما تاثیر آن بر سلامت روحی و روانی افراد در میان مدت و حتی کوتاه مدت کنترل ناپذیر بوده و باید انتظار یک دوره پساکرونایی را داشته باشیم

تحقیقات نشان می دهد که قرنطینه و رعایت فاصله اجتماعی در زمان شیوع بیماری های همه گیر احتمال ابتلا به بیماری های روحی و روانی را افزایش می دهد. نتیجه پژوهشی که در هفته نامه پزشکی لنست (یکی از معتبرترین نشریات پزشکی) منتشر شده است حکایت از این دارد که افراد قرنطینه شده در معرض ابتلا به افسردگی، اضطراب، اختلال در خواب و اختلال استرسی پس از آسیب روانی (PTSD) هستند.

 جامعه روانشناسی کشور از اولین روزهای شروع قرنطینه اقدام به آگاه رسانی از طریق فضای مجازی در زمینه صحبت با کودکان و نوجوانان درخصوص شرایط بحرانی قرنطینه ای و آموزشهای لازم جهت کنترل استرس و اضطراب کودکان نمود

  و بی شک مشاوران و روانشناسان می تواند نقش بسزایی در مدیریت استرس و مدیریت زمان در دوران پر تنش بحرانی این روزها داشته باشند.

با توجه به آسیبهایی که قرنطینه های طولانی مدت بر روح و روان افراد می گذارد ، رعایت پروتکلهای بهداشت روانی در کنار پروتکل های بهداشت فردی و عمومی در دوران قرنطینه باعث محافظت افراد از ابتلا به برخی اختلالات روحی و روانی در دوران پساکرونایی خواهد شد.

واکنش های استرسی را نام ببرید ؟

زمانی که تحت استرس هستیم بدن ما معمولا واکنش های زیر را نشان خواهد داد:

واکنش های جسمانی: کاهش انرژی ، احساس خستگی، مشکلات خواب، سر درد، درد عضلانی، تغییر اشتها، ناراحتی معده و..

واکنش های عاطفی: اضطراب، نگرانی، ترس، غم، اشک ریختن، تحریک پذیری، عصبانیت، احساس سرخوردگی، ناتوانی و ..

واکنش های رفتاری: پرخاشگری ، گوشه گیری ، سرزنش دیگران، …

واکنش های شناختی: کاهش توانایی تفکر، مشکلات توجه تمرکز و حافظه، بزرگ نمایی مشکلات موجود و…

راهکارهای مقابله ای برای مدیریت استرس در دوران قرنطینه چیست ؟

فعالیت های طبیعی روزمره خود را با رعایت نکات بهداشتی حفظ کنید.
هر روز ورزش کنید.

پیاده روی سریع بالا و پایین رفتن از پله ها و انجام تمرینات کششی مانند بالا بردن شانه ها و چرخش سر.

غذای سالم بخورید و از مصرف نیکوتین، کافیین، الکل و… برای کسب آرامش موقتی پرهیز کنید.

کارهایی انجام دهید که باعث شادی و نشاط در شما و خانواده تان شود. (فیلم های خنده آور ببینید و موسیقی های شاد گوش کنید).

سعی کنید خواب کافی داشته باشید.

تکنیک های مقابله را بیاموزید و تمرین کنید. شامل تنفس عمیق، تجسم صحنه های آرامش، بخش سفت و شل کردن عضلات و..

در زمان حال بودن را تمرین کنید. به مدت ۵ دقیقه روی یک رفتار مشخص با دقت تمرکز کنید.

توجه کنید که در زمان راه رفتن جریان هوا چگونه با صورت شما تماس پیدا می کند و پاهایتان چگونه برخورد با زمین را حس می کنند. از لحظات خود لذت ببرید.

برچیزهایی تمرکز کنید که در کنترل شما هستند و در آن واحد فقط بر یک موضوع تمرکز کنید.

ترک تلاش برای کنترل شرایط به شما در غلبه بر اضطراب کمک خواهد کرد.

روابط بین فردی خود را تقویت کرده و با دوستان خانواده و به ویژه کسانی که احساس راحتی می کنید، صحبت کرده و احساسات و افکار خود را بیان کنید.

در روابط بین فردی از افرادی که استرس شما را افزایش می دهند دوری کنید.

برای مراقبت از خود و خانواده از افراط در استفاده از شبکه های اجتماعی برای دریافت اطلاعات مربوط به ویروس کرونا خودداری کنید، چرا که بزرگنمایی موجود در اکثر خبرها در مورد این بیماری استرس شما را به شدت افزایش می دهند.

روزانه به خود و خانواده خود محبت کلامی و غیر کلامی ارائه دهید.
شکرگزاری کنید. داشته های خود را یادداشت و از خداوند متعال سپاسگزاری کنید. همچنین خوبی های دیگران به ویژه خانواده خود را به صورت مستمر بیان و سپاسگزاری نمایید. از این طریق ذهن شما مثبت و روحیه شما قدرتمند خواهد شد.

دعا کنید. دعا نقطه اتصال شما به نیرویی قدرتمند است که می تواند امید شما را در شرایط سخت تقویت کند.

مشاوره دوران کودکی و نوجوانی بیشتر در راستای چه مسائلی هست ؟

مشاوره کودکان و نوجوانان بیشتر در زمینه درمانهای رفتارهای اضطرابی و واکنش های واپس گرایانه ناشی از استرس این دوران است.

کودکان و نوجوانان برای مقابله با پریشانی و اضطراب، به پرورش تنوعی از تکنیک‌های روبه‌رو شدن با مسائل نیاز دارند.

توصیه شما برای والدین چی هست ؟

صحبت کردن با آن‌ها. در میان گذاشتن احساسات با کسی که به آن‌ها اهمیت می‌دهد می‌تواند مفید باشد.

نوشتن درباره احساسات یا استفاده از هنر ابراز احساسات.

استفاده از ذهن‌آگاهی برای تمرکز و حفظ آرامش. کودکان می‌توانند این تکنیک‌ها را بیاموزند.

ورزش کردن در خانه یا حیاط خانه نیز مفید است.

آموزش پیشگیرانه برای کودک آزاری به چه صورت است و بفرمایید این آموزش ها برای چه افرادی است و از چه سنی باید شروع شود ؟

والدین اغلب تلاش می‌کنند از کودکان محافظت کنند، اما حرف آخر این است که کودک باید بیاموزد چگونه مسئولیت مراقبت از سلامت خود را بر عهده بگیرد، این آموزش می‌تواند از سنین پایین شروع شود. بزرگ‌سالان باید بر این وسوسه که دقیقاً به کودک بگویند چه کاری را انجام دهد غلبه کنند. بزرگ‌سالان می‌توانند به کودک بگویند چه چیزهایی مهم است و سپس به او اجازه دهند به نحوه انجام دادن آن‌ها فکر کند. برای خردسالان، این کار می‌تواند انتخاب صابون برای شست‌وشوی دست یا انتخاب آهنگ برای خواندن هنگام شست‌وشوی دستانشان باشد. اجازه دهید کودکان تا اندازه‌ای که می‌توانند و متناسب با سطح رشد و پرورش آن‌ها است، مسئولیت خود را بر عهده بگیرند.

با وجود علل متعدد کودک آزاری والدین باید برای حفظ امنیت فرزندان خود اقدامات پیشگیرانه انجام دهند. والدین می‌توانند با استفاده از مشاوره کودک، راه ها و روش های صحیح آموزش جنسی کودک را بیاموزند. به این صورت کودکان یاد می گیرند که چگونه از خود در مقابل کودک آزاری و کودک آزاری جنسی محافظت کنند. همچنین خانواده ها با کاهش تنش و استرس خانه و حمایت کردن از کودک می توانند احتمال مورد آزار قرار گرفتن آنان را تا حد زیادی کاهش دهند. شکایت از افراد خاطی و پیگیری کردن آن می تواند تا حد زیادی شرایط را برای افرادی که تصمیم به کودک آزاری دارند سخت کند.

از بیش فعالی کودکان به ما بگویید،  چه علائمی دارد؟

این کودکان دائماً در حال تحرکند، می‌لولند و پرجنب و جوشند.

کارهای خطرناک زیادی می‌کنند.

به بلندی علاقه خاصی دارند و دائماً بالای کانتر آشپزخانه هستند. گاهی سراغ کبریت، اجاق گاز یا چاقو می‌روند و معمولاً با کودکان دیگر دعوا می‌کنند یا اینکه در حال رفتارهای تکانشی هستند.

مثلاً به طور ناگهانی پشت گردن پدر می‌پرند، خود را دو پا روی شکم پدر پرت می‌کنند یا به طور ناگهانی چیزی را سمت کسی پرت می‌کنند یا از کنار کسی که رد می‌شوند او را می‌زنند.

این کودکان تن صدایشان بلند است و زیاد حرف می‌زنند در کار بزرگترها هم دخالت می‌کنند. حتی در نگهداری نوبت و ماندن در صف مشکل دارند. معمولاً کم طاقت و عجولند.

این کودکان وقتی سرعت هیجانشان بالا می‌رود هزار برابر تفکرشان می‌شود و برای همین وسایل را پرت می‌کنند.

وقتی علتش را از کودک‌مان می‌پرسیم خودش هم اعتراف می‌کند که فکر نکرده است.

بنابراین هیجان بر فکر کودک تسلط دارد.

گاهی برخی جمع‌ها و گروه‌ها روی آنها تأثیر می‌گذارد یا حتی با دیدن کارتون‌های خشن و هیجانی همان کارها را تکرار می‌کنند.

در حال حاضر بیشترین شکایتها لجبازی کودکان ،انواع اختلالات اضطرابی ،شب ادراری ،پرخاشگری و وابستگی های بیمارگونه و کابوسهاس شبانه در کودکان است

دلیل بیش فعالی چیست؟

علت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمالا این کودکان در بخش های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقس جزئی هستند. از عواملی که می توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بار داری توسط مادر است.

راه های درمان بیش فعالی کدام است؟

درمان سریع برای ADHD وجود ندارد اما علائم آن قابل شناسایی و کنترل هستند. بهتر است والدین برای کمک کردن به خود و کودکشان در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنند. همچنین برنامه تربیتی ویژه ای را متناسب با نیازهای فرزند خود طرح ریزی کنند.

خانواده، معلم و مدرسه باید با یکدیگر همکاری داشته باشند. والدین باید از تنبیه بدنی کودک خود جدا خودداری کنند و با او با محبت رفتار کنند. دارودرمانی هم در صورت تجویز پزشک کمک بسیاری به این دسته از کودکان می کند.

 رژیم های غذایی هم می تواند برای کمک به این افراد کارساز باشد. آنها باید از زیاده روی در مصرف شکر و غذاهای حاوی آن مانند کیک، شیرینی، شکلات، بیسکویت و نوشابه های شیرین که تحریک کننده هستند خودداری کنند.

بنظر شما چه مساله‌ای باعث عقب‌ماندگی كودك می شود؟

۱- ژنتیک

بیش از ۳۰ % عقب ماندگی های ذهنی مربوط به ژنتیک است.این کودکان احتمالاً از مشکلاتی نظیر سندرم داون و سندرم شکننده X رنج می برند.

۲- آسیب سر:

آسیب سخت سر می تواند باعث التهاب مغز شود و این می تواند مشکل ذهنی ایجاد کند و منجر به مشکلات مربوط به حافظه، توجه و استدلال شود.

۳- مسائل مربوط به بارداری:

زنان باردار که مواد مخدر مصرف می کنند سیگار می کشند و الکل می نوشند می توانند به شدت بر رشد مغز جنین تاثیر بگذارند.

۴-بیماری ها

کودکانی که از سرخک رنج می برند، می توانند آنسفالیت را گسترش دهند که باعث عقب ماندگی ذهنی می شوند. کودکانی که از بیماری های مادرزادی رنج می برند نیز در معرض خطر توسعه ضعیف مغز قرار دارند.

۵-قرار گرفتن در معرض مواد سمی:

عناصری از قبیل جیوه، سرب و کادمیم با کاهش رشد عقلانی مرتبط هستند.

در اولین برخورد با کودکان استثنایی چگونه باشیم؟

نقش والدین  در تربیت اجتماعی کودک عقب مانده ذهنی بسیار مهم بوده به واقع اولین برخورد در خانواده شکل می گیرد چنانچه کودکان را طرد و مورد بی مهری و ناملایمات قرار دهند ، کودک دیگر استعدادهای فطری خود را بروز نداده و عقب افتادگی شدیدتر می شود و البته این مورد در کودکان عقب مانده آموزش پذیر بیشتر صدق می کند.

چه اختلالات رفتاری دارند؟

اگر کودک شما ID دارد، احتمالاً برخی از مسائل رفتاری زیر را تجربه خواهند کرد:

 _پرخاشگری

_وابستگی

_کناره گیری از فعالیت های اجتماعی

_رفتارهایی برای جلب توجه

_افسردگی در دوران نوجوانی و جوانی

_فقدان کنترل واکنشی

_بی ارادگی

 _تمایل به خودکشی

_لجاجت

_عزت نفس پایین

_تحمل کم برای سرخوردگی

_اختلالات روانی

_مشکلات توجهی

آمار دختران بیشتر است یا پسران؟

عقب ماندکی ذهنی تقریبا در دو جنس دختر و پسر یکسان بوده ولی برخی تحقیقات ، درصد بیشتری از پسران را اعلام نموده است.

غربالگری این کودکان به چه صورت انجام میگیرد از بدو تولد است؟!

متخصصین اطفال باید به طور مرتب ترتیب آزمایشات لازمه را برای تشخیص تاخیر رشدی و ذهنی بیماران خود بدهند. این آزمایشات میتواند شامل سوالات ساده درمورد توانایی کودک درانجام کارها ساده و عادی و یا آزمایش غربالگری تشخیصی باشد.

ویژگیهای عادی که ممکن است در یک کودک مبتلا به عقب افتادگی آشکار شود، عبارتند از:

-مقاومت در برابر تغییر

-ناتوانی در تمرکز کردن و یا تکمیل یک کار

-مشکل درک مفاهیم مبهم و غیر قابل لمس در مقابل مفاهیم واقعی و عینی

ناتوانی در بیان کردن احساس خود و فهمیدن احساس دیگران

-ناتوانی در طبقه بندی و یا بخاطر سپردن اطلاعات

-مشکل ادامه دادن فعالیتهای که برنامه منظمی نداشته باشند

هر یک از ما چگونه می توانیم به افراد عقب مانده کمک کنیم؟

حتی اگر هیچ کمکی از دست شما بر نمی آید، می توانید به وی سلام کنید و با او مهربان باشید.

یک کودک عقب مانده به حمایت خانواده نیاز دارد، اما این بدان معنا نیست که چنین افرادی اضافی و یا اینکه کاملا نا توان هستند.

والدین باید سعی کنند با حوصله بیش تر کودک دلبند خود را در یادگیری مهارت های مورد نیازش همراهی کنند.

شناخت های رفتاری و درصد ضریب هوش این افراد چگونه است؟

کسی که بهره ی هوشی اش بین ۷۰ تا ۹۰ است، دارای هوش مرزی است و بهره ی هوشی کم تر از ۷۰ بیانگر عقب ماندگی ذهنی می باشد که به حالت های خفیف (تا بهره ی هوشی۵۰)، متوسط (تا بهره ی هوشی ۳۵)، شدید (تا بهره ی هوشی ۲۰) و عمیق (بهره ی هوشی کم تر از ۲۰) تقسیم می شود. توان عقلانی و عملکرد کودکانی که عقب مانده ی ذهنی اند، پایین تر از حد مورد انتظار است.

حرف اخر

برقراری ارتباط با کودکان عفب مانده ذهنی و دیگرکودکان با نیازهای خاص ممکن است زمان بیشتری نسبت به برقراری ارتباط با کودکان معمولی داشته باشد. هر کودک متفاوت است و به روش‌های مختلف ارتباطی نیاز دارد. کودکان با نیازهای خاص ممکن است نیازمند توجه پزشکی ویژه باشند که مراقبان اولیه قادر به ارائه آن نیستند. روان شناسان کودک با راهنمایی‌های مشاوره‌ای برای والدین درمورد چگونگی ارتباط با هر کودک راه را برای ارتباط بهتر و پرورش بیشتر این کودکان هموار می سازد