صیانت از گـویش بنـــــدری
رونمایی از کتاب دستور خط گویش هرمزگانی با هدف یکدست‌سازی املای نوشته‌های بومی؛
مراسم رونمایی و جشن امضای کتاب دستور خط گویش بندری (هرمزگانی) اثر” نرگس نصیری گوکی ” در سالن اجتماعات فرهنگسرای طوبی برگزار شد. در این همایش که با حضور جمعی از هنرمندان ، شاعران و اهالی فرهنگ، هنر و رسانه همراه بود، تعدادی از شاعران بومی استان به سُرایش شعر و ترانه پرداختند.
به همین بهانه گفت و گویی با نرگس نصیری داشتیم که خواندن آن خالی از لطف نیست.
نرگس نصیری هستم متولد شهر زیبای بندرعباس در ۲۱ تیرماه سال ۱۳۶۳ پا به عرصه‌ی وجود گذاشتم. در دامان خانواده‌ای ادب دوست و فرهنگی رشد کردم. تحصیلات دیپلم را در رشته‌ی علوم تجربی گذراندم و در دانشگاه وارد رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی شدم تا اینکه در سال ۱۳۹۵ در مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل شدم.
یکی از اهداف انسان متفکر برای ادامه‌ی حیاتی مفید، تقویت بعد روحی است که مسلما هنر یکی از بهترین و سازنده‌ترین این امور است. هم اکنون در تلاشم که ابعاد هنری وجودم را بیشتر پرورش دهم. از ابتدای این امر با سرودن شعر و سپس با عکاسی و ساخت فیلم آغاز کردم و راهی بس طولانی در پیش رو دارم اگر عمری باقی باشد.
هدف از انتشار کتاب را بفرمایید
هدف از نگارش این کتاب یکدست کردن املای نوشته‌های بومی و سعی در کم کردن تشتّت نوشتاری است.
در مورد کتاب توضیح دهید.
کتاب پیش رو تحت عنوان [دستورخط گویش بندری] یک کتاب در باب شیوه‌ی رسم الخط است و دستور زبان نیست! هرچند برای فهم بهتر کلام ناچار شدیم در جای جای کتاب توضیحاتی در باب دستور زبان هم وارد کنیم که ممکن است خوانندگان محترم، به اشتباه این کتاب را با عنوان دستور زبان بررسی کنند!
در سه بخش آغازین کتاب به تفکیک در مورد شیوه‌ی نگارش ضمیرها و شناسه‌ها، افعال، حرف‌ها و دیگر کلمات تحقیق و بحث شده است. در بخش پایانی کتاب که یک نمونه‌ی نو و منحصر به فرد به شیوه‌ی برگردان یک داستان اصیل به گویش بندری است، داستان کوتاهی را به گویش بندری نگاشته‌ایم که حال و هوایی کاملا جنوبی داشته است.
داستان کوتاه (سوترا) آخرین داستان از کتاب [به کی سلام کنم؟] اثر نویسنده‌ی به‌نام کشور، خانم «سیمین دانشور» است.
علت انتخاب این داستان برای برگردان به گویش بندری و به عنوان شاهد و نمونه برای شیوه‌ی صحیح نگاشتن متون کتبی بومی، چند مورد بوده است که به اختصار خواهیم گفت؛ ماجرای این داستان در جغرافیای استان هرمزگان و در بخش ساحلی رخ می‌دهد. داستان حکایت از ناخدایی دارد که در دریا دچار سانحه شده است و تحت درمانِ درمانگران زار قرار گرفته است.
گوشه‌ای از تاریخ این استان را می توان در جای جای این کتاب، بی‌پرده دید. پاره‌ای قوانین و آداب زندگی و سنت‌ها را معرفی کرده است و قطعا اگر این داستان به زبان همین منطقه برگردان شود، حال و هوایی دوچندان بومی پیدا خواهد کرد و لذت خواندن این داستان را برای هم استانی‌های عزیز بیشتر خواهد کرد.
ایده کتاب از کجا به ذهنتان خطور کرد؟
این نیازمندی را زمانی به شدت احساس کردیم که به همراه پدرم «مرتضی نصیری»، در حال نگارش و ویرایش کتاب (دانشنامه‌ی واژگان استان هرمزگان) بودیم. در زبان فارسی چندین حرف وجود دارد که از لحاظ آوا شبیه به هم تلفظ می‌شوند اما از لحاظ نگارش با هم متفاوت‌اند از جمله انواع (ز_ظ_ذ_ض) و دیگر حروف مشابه. گاهی برای ثبت یک واژه در این کتاب، مجبور بودیم به توانِ تمام شکل‌های مختلفی که می توان آن را نگاشت، مدخل جداگانه ایجاد کنیم. این کار حجم و کار نگارش را بسیار زیاد می‌کرد. بارها شاهد بودم که در چاپ کتاب‌های بومی هم همین ایراد دیده می شد. برخی ضمیر (مِه) به معنای [من] را به همین صورت و برخی به صورت (مِ) می‌نوشتند. برخی مصوت کوتاه ( _ُ ) را در نگارش به شکل بلند (و) می‌نوشتند و از این دست موارد.
همین امر باعث شد که تحقیق کنیم و دستورخطی را ارائه دهیم که هم از زبان فارسی تبعیت کند و هم اصالت زبانی را زیر سوال نبرد، همینطور راه را برای زبانشناسان هموار کند.
تحقیق، گردآوری و نشر آن چقدر زمان برد؟
درگیری فکری ما با این مسئله از زمانی آغاز شد که مجبور به کم کردن حجم کتاب و ویرایش مجدد کتاب [دانشنامه ی واژگان خلیج فارس] به شکل موضوعی و تحت عنوان سری کتاب‌های [فرهنگ نصیر] شدیم. تقریبا سه سال طول کشید تا این کتاب به شکلی منسجم دست پیدا کند و در پایان سال ۱۴۰۲ آماده ی چاپ شود و مجوز بگیرد.
در مسیر نشر کتاب با چه مشکلاتی مواجه شدید؟
در اواسط سال ۱۴۰۲ این کتاب یک‌بار به صورت کامل تایپ و ویرایش شد اما به دلیل مشکلاتی که معمولا رایانه‌ها برای ما نویسندگان ایجاد می‌کنند بر اثر یک ویروس، فایل نهایی کتاب ناپدید شد.
یک هفته‌ای را در شوک این اتفاق گذراندم تا اینکه یادم آمد نسخه‌ای را قبل از آن پرینت گرفته‌ام و برای تاییدیه علمی به استادان عزیزم جناب «دکتر اسداله نوروزی» و «دکتر حشمت اله آذر» مکان داده‌ام.
همان نسخه‌ها را مجدد شروع به تایپ کردم و در حین تایپ مجدد به نکاتی برخوردم که اگر این نکات در این کتاب ثبت نمی‌شد بعدها جای پشیمانی داشت؛ به قول ضرب المثل معروف (عدو شود سبب خیر گر خدا خواهد) این اتفاق هم باعث جا افتادگی بیشتر این کتاب شد.
آیا اولین کتابتان است و آیا آثار دیگری هم در دست دارید؟
خیر – اولین کتابم مجموعه اشعارم بود، این اشعار از اولین ابیاتی که در سال ۱۳۷۴ سرودم آغاز می‌شد تا اشعاری که در سال ۱۴۰۱ سروده شده بود. این اشعار بدون هیچگونه دستکاری وزنی و مفهومی در مجموعه‌ای به نام [واژه‌ها کهنه‌تر از فکر من‌اند] در سال ۱۴۰۱ در انتشارات سمت روشن کلمه به چاپ رسید.
کتاب دومم کتاب [دستورخط گویش بندری] است که پیش از این در موردش گفتیم و در سال ۱۴۰۳ و در انتشارات گامرون به چاپ رسید.
کتاب [واژه نامه فرهنگ نصیر] از دیگر کتاب‌هایی که نامشان ذکر شد، زودتر شروع به نگارش آن کردیم اما هنوز به مرحله‌ی بهره‌برداری نرسیده است. در تلاش روز افزونیم که این امر را به سرانجام برسانیم.
همچنین در چندین کتاب نامم به عنوان ویراستار مستقل ثبت شده است از جمله کتاب‌های [عرشیان جزیره/ چلچلی/ گپ گنوغ۲/ سروقامتان توکهور و هشت بندی/ بُن گِر و …]
فاصله بین پژوهش، تدوین و انتشار کتاب چقدر بود؟
از لحاظ ظاهری به مدتی حدود ۳ سال کار پژوهش تا انتشار این کتاب به طول انجامید اما از لحاظ باطنی با این امر به مدت ۱۰ سال زیست کرده‌ام و دست و پنجه نرم می کنم.
در مورد نگارش کتاب و سبک آن توضیح دهید، آیا از ابتدا در ذهنتان آن را انتخاب کرده بودید؟
سبک این کتاب کاملا علمی است اما به زبانی شیوا و ساده به توضیح مطالب پرداخته است. در ابتدا برای فصل آخر این کتاب برنامه‌ای نداشتم اما لازم بود متنی را به عنوان شاهد برای پایان این کتاب انتخاب کنم. به لطف دوستان در همخوانی داستان کوتاه [سوترا] به دعوت محمد سایبانی عزیز از فعالان هنری هرمزگان، شرکت کردم و درست زمانی این داستان به دستم رسید که به دنبال متنی برای فصل آخر کتاب بودم؛ پتانسیل جنوبی داستان سوترا من را به این واداشت که این داستان را به شکل برگردان در انتهای کتاب بیاورم و جذابیت کتاب را چند برابر کنم.
کلام آخر
از آنجایی که مبحث این کتاب در گویش بومی مبحث حساس و جدیدی بود، برای نگارش این کتاب از اساتید بزرگواری کمک گرفتیم که ذکر نام ایشان کوچکترین حقی است که بر گردن ما دارند. آقایان دکتر اسداله نوروزی و دکتر حشمت اله آذرمکان که ما را در نگارش بخش آغازین کتاب بسیار یاری دادند و جناب آقای مرتضی نصیری گوکی از پیشتازان گویش بومی که پیشتر افتخار فرزندی ایشان نصیبم بوده است و در این امر پشتیبان و مشوق جدی من بوده اند.
امیدوارم کتاب حاضر گوشه‌ای از دِین ما را به این خطه ادا کرده باشد هرچند اگر جان را خالصانه در طبق بخشش به پای این استان گذاشت، بازهم کم است.
در آخر از حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری بندرعباس و همینطور از انجمن شعر و دریای هرمزگان و حمایت صمیمانه‌ی دوستانم در این انجمن برای رونمایی کتاب، کمال قدردانی را دارم؛ به خصوص ناشر محترم آقای هادی فرهنگی که صمیمانه ما را برای انتشار این اثر همراهی کردند.
خلاصه‌ای باب معرفی کتاب
کتاب دستورخط گویش بندری (هرمزگانی)
نویسنده: نرگس نصیری گوکی
انتشارات: گامرون
تعداد صفحات: ۱۶۲ صفحه
تعدا فصل ها: چهار فصل
هدف از نگارش: با هدف کم کردن تشتّت نوشتاری.