مادران تلفن‌همراه خود را به کودکشان بدهند یا خیر؟
این روزها بچه‌ها خیلی زود با تلفن همراه آشنا می‌شوند، چون آن را دست پدر و مادرهای خودشان می‌بینند؛ اما اغلب والدین ترس از این دارند که مبادا فرزندشان از آنها تقاضای داشتن تلفن همراه مستقل داشته باشد. بااین‌حال، این روزها شرایط تفریح، آموزش و سرگرمی به‌گونه‌ای پیش رفته که کودکان ناخودآگاه به سمت گوشی‌های والدین کشیده می‌شوند و والدین نیز بدون درنظرگرفتن ملاحظات مختلف، گوشی خود را به کودکشان می‌سپارند. این موضوع کم‌کم برای کودکان به عادت تبدیل می‌شود تا جایی که در هر شرایطی حتی زمانی که در کنار هم سن و سالانشان هستند تقاضای بازی با تلفن همراه والدینشان را می‌کنند؛ اما به گفته دکتر رقیه صادق‌زاده، روان‌شناس کودک و نوجوان، معضل دسترسی کودکان به تلفن همراه مادران مسئله چالش برانگیزی است که می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری داشته باشد.
دادن تلفن همراه مادر به کودک حریم شخصی را از بین می‌برد
صادق‌زاده می‌گوید دادن تلفن همراه مادران به کودکان باعث ازبین‌رفتن حریم شخصی می‌شود: «با دادن تلفن همراه مادر به دست فرزندش ازیک‌طرف، مادر حریم شخصی‌اش را از دست می‌دهد و از طرف دیگر، باعث می‌شود تا کودک برای حریم شخصی والدین خود ارزشی قائل نشود.»
این روان‌شناس ادامه می‌دهد: «والدین باید مفهوم حریم شخصی را برای کودکشان جا بیندازند و اگرچه خودشان غیرمستقیم باید بر کودکشان نظارت داشته باشند؛ اما در عمل نیز باید به حریم شخصی کودکشان احترام بگذارند. به همین منظور، در صورت استفاده از تلفن همراه مشترک این مسئله باید برای کودک تفهیم شود که کودک حق باز کردن پیام‌های تلفن همراه والدش را ندارد.»
وقت‌گذرانی کنترل نشده کودکان بر سلامت روان آنها تأثیر می‌گذارد
صادق‌زاده دادن تلفن همراه به کودکان را دارای پیامدهای مثبت و منفی مختلفی می‌داند و می‌گوید: «اگرچه تلفن همراه می‌تواند سواد فناوری کودکان را افزایش دهد؛ اما باید توجه کنید که وقت‌گذرانی بیش از حد پای گوشی یا تبلت یا دسترسی داشتن کنترل نشده کودکان به این تجهیزات ممکن است باعث مشکلات رشد در آنها شود؛ لذا زمان محدود کار با این دستگاه‌ها به‌ویژه برای کودکان بسیار مهم است.»
او اختلال خواب، مشکلات توجه و سلامت روان و چاقی را از پیامدهای منفی رعایت‌نکردن شرایط اصولی کار با تلفن همراه در کودکان عنوان می‌کند و می‌گوید: «استفاده بیش از حد از تلفن همراه می‌تواند منجر به سبک زندگی بی‌تحرک شود که با مشکلات سلامت جسمانی و به طور غیرمستقیم با مشکلات سلامت روان همراه است. همچنین استفاده از تلفن همراه قبل از خواب می‌تواند با الگوهای خواب تداخل داشته باشد که این مسئله تأثیر مخربی بر سلامت روان خواهد داشت».
کودکتان را از استفاده از موبایل منع نکنید
صادق‌زاده در پاسخ به این سؤال که ” آیا والدین به‌طورکلی باید فرزندشان را از استفاده از موبایل منع کنند؟” می‌گوید: «ممنوعیت کامل کودکان از کار با گوشی شاید رویکرد مناسبی نباشد، بلکه استفاده‌کردن متعادل و آگاهانه از این تجهیزات اهمیت بیشتری دارد.»
این روان‌شناس کودک تصریح می‌کند: «دستگاه‌های تلفن همراه حاوی برنامه‌ها و منابع آموزشی مفیدی هستند که می‌توانند به رشد یادگیری کودکان کمک کنند. همچنین، بچه‌ها به کمک آنها می‌توانند با خانواده و دوستانشان ارتباط برقرار کنند یا در مواقع اضطراری، کمک بخواهند؛ اما باید توجه کنید که استفاده‌کردن بیش از حد و کنترل نشده از این دستگاه‌ها می‌تواند منجر به اختلالات خواب، مشکلات توجه و افت تحریک حسی کودکان شود.»
دادن موبایل به دست کودکان باید تحت ملاحظات خاصی صورت گیرد
صادق‌زاده معتقد است که گوشی‌های هوشمند می‌توانند ابزارهای ارزشمندی برای کودکان باشند، اما به شرطی که به طور صحیح استفاده شوند. او با اشاره به برخی ملاحظات برای دادن تلفن همراه به دست کودکان می‌گوید: «نمی‌توانیم سن ثابتی را برای دادن تلفن همراه به دست کودکان در نظر بگیریم، اما خانواده‌ها عمدتاً در سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی برای کودکشان گوشی می‌خرند و مهم این است که بلوغ و آمادگی فرزندتان را در نظر بگیرید.»
او مسئولیت‌پذیری را یکی دیگر از ملاحظات برای دادن تلفن همراه به کودکان عنوان می‌کند: «باید ببینید که آیا فرزندتان نسبت به گوشی حس مالکیت و مسئولیت نشان می‌دهد یا خیر؛ چرا که ممکن است آن را گم کند.»
او در توصیه‌ای به والدین افزود: «والدین باید قوانین واضحی را درباره استفاده‌کردن از تلفن همراه، دسترسی به محتوا و مدت کار با آن تعیین نمایند. همچنین آنها باید کاربرد مسئولانه و حفظ حریم خصوصی را به کودکشان بیاموزند.»
سن مناسب برای داشتن موبایل مستقل در کودکان نشانه‌هایی دارد
والدین ممکن است تحت‌فشار فرزندان خود قرار بگیرند تا در سنین پایین برای آنها تلفن همراه تهیه کنند، اما مطمئن نیستند که چه زمانی کودکان واقعاً برای این مسئولیت آماده هستند. صادق‌زاده در این باره می‌گوید: «مهم‌تر از تعیین‌کردن سن مناسب کودک برای داشتن تلفن همراه و تبلت توجه‌کردن به این مسئله مهم است که آیا فرزندتان به رشد و آمادگی لازم برای کارکردن با این تجهیزات رسیده است یا خیر.»
این روان‌شناس با اشاره به برخی نشانه‌ها برای داشتن شرایط موبایل مستقل در کودکان افزود: «والدین باید نشانه‌هایی مانند بهبود استدلال، درک لحن گفتار، همدلی و برنامه‌ریزی بلندمدت را در کودکشان رصد کنند. برخی کودکان شاید حدود ۱۰ تا ۱۴ سالگی آمادگی داشتن موبایل مستقل را داشته باشند؛ درحالی‌که برخی دیگر ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند.»
او تأکید می‌کند: «والدین باید نظارت را جدی بگیرند و به این مسئله توجه داشته باشند که دستگاه‌های مشترک با خانواده امکان کنترل‌کردن نحوه کاربری و محتوا را برای والدین آسان‌تر می‌کند.»
موبایل نباید جایگزین بازی‌های فیزیکی شود
صادق‌زاده می‌گوید: «زمانی که بچه‌ها هم‌بازی ندارند و در خانه یا مهمانی تنها هستند، بچه‌ها می‌توانند با موبایل مشغول شوند؛ مثل استفاده‌کردن از برنامه‌های آموزشی یا پرداختن به بازی‌های تعاملی، پرورش خلاقیت و یادگیری؛ اما یادتان باشد که اعتدال و نظارت در آن رعایت شود.»
او بیان می‌کند: «والدین باید مطمئن شوند که زمان کار با موبایل جایگزین بازی فیزیکی، تعاملات اجتماعی یا کاوش در فضای باز نشود. در واقع، دستگاه‌های تلفن همراه باید مکمل سایر اشکال بازی و فعالیت‌های تعاملی باشند؛ نه این‌که جایگزینشان شوند.»
والدین باید به الگویی برای کودکان خود تبدیل شوند
به اعتقاد صادق‌زاده، سواد رسانه‌ای برای پدران و مادرانی که تربیت‌کننده نسل‌های آینده هستند، مهم و ضروری است. او می‌گوید: «در عصر دیجیتال امروز، تسلط داشتن به پیام‌های رسانه‌ای، ارزیابی منابع و شناخت اطلاعات نادرست مهارت‌هایی حیاتی هستند.»
او دررابطه‌با راهکارهای ارتقای سواد رسانه‌ای والدین افزود: «والدین باید به الگویی برای کودکان خود تبدیل شوند. به همین منظور، آنها باید تفکر انتقادی را با بحث‌کردن درباره اخبار، تبلیغات و محتوای آنلاین به کودکشان نشان دهند.»
این روان‌شناس کودک ادامه داد: «والدین باید تنظیمات دستگاه به‌ویژه برنامه‌های مدیریت محتوا و زمان صفحه‌نمایش را یاد بگیرند تا از استفاده آگاهانه کودکشان از این تجهیزات مطمئن شوند. همچنین والدین باید به همراه کودکشان در فضای مجازی و رسانه رصد کنند و درباره چگونگی فعالیت در فضای مجازی و اطلاعات صحیح و غیرمعتبر صحبت نمایند.»
مؤثرترین راهکار برای درامان‌ماندن از آسیب‌های فضای مجازی
به گفته صادق‌زاده، تضمین امنیت آنلاین کودکان رویکردی چندجانبه را می‌طلبد. اولاً باید قوانین اولیه شفافی را تعیین کنید؛ به بچه‌ها بیاموزید که اطلاعات شخصی و عکس‌هایشان را به اشتراک نگذارند یا با غریبه‌ها به‌صورت آنلاین تعامل نکنند. ثانیاً از حضور کودکان در فضای مجازی محافظت کنید؛ از برنامه‌ها یا اپلیکیشن‌های کنترلی والدین استفاده کنید که زمان صفحه‌نمایش را مدیریت و محتوا را فیلتر می‌کنند و امکان رصدکردن سابقه فعالیت کودک را در اختیارتان می‌گذارند. از طرفی، باید به طور منظم با فرزندتان درباره ایمنی آنلاین صحبت کنید تا یاد بگیرد هر مسئله یا تعامل نامناسب را به شما گزارش دهد.