زنان در صدر ابتلا به ایـدز در هرمزگان / طرح جوانی جمعیت اقبال عمومی به همراه نخواهد داشت
در پی ممنوعیت توزیع رایگان اقلام پیشگیری از بارداری و طرح جوانی جمعیت ؛
یک جامعه شناس با اشاره به اینکه طرح جوانی جمعیت اقبال عمومی در پی نخواهد داشت، گفت: کاهش دسترسی به لوازم بهداشتی و پیشگیری از بیمارهای مقاربتی آژیر خطر شیوع و ابتلا به ایدز به ویژه در زنان را در استان هرمزگان به صدا در می‌آورد.
یکی از مسائل مهمی که در چند ماه اخیر افکار عمومی را به خود درگیر کرده طرح افزایش جمعیت یا قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است، ایرادات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی زیادی به این طرح وارد شده و هر شخص متناسب با جایگاه و تخصص خود نقدهای مثبت و منفی زیادی به آن دارد، برخی حتی صراحتا آن را «بارداری اجباری» نامیده‌اند که می‌تواند تبعات بسیار زیاد اجتماعی و اقتصادی برای شهروندان و کشور در پی داشته باشد و رواج بازار سیاه و افزایش سقط‌های غیر قانونی و مرگ و میر مادران ناشی از بارداری ناخواسته را یکی از اثرات سو این طرح عنوان کردند.
ابلاغ بخشنامه ممنوعیت توزیع رایگان اقلام پیشگیری از بارداری
حمیدرضا اینانلو مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو در بخشنامه‌ای خطاب به معاونان غذا و دارو دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور در راستای اجرای ماده ۵۱ «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» اعلام کرد: هرگونه توزیع رایگان یا یارانه‌ای اقلام مرتبط با پیشگیری از بارداری، کار گذاشتن اقلام پیشگیری و تشویق به استفاده از آن‌ها در شبکه بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی ممنوع است.
پیش‌بینی وقوع سونامی بیماری‌های مقاربتی و ایدز
جدا از بی میلی جامعه به فرزند آوری با توجه به وضعیت نابسامان معیشتی و نارضایتی های اجتماعی، برخی کارشناسان بر این عقیده‌اند که اجرای این مصوبه و کاهش دسترسی عموم مردم به لوازم و اقلام بهداشتی و پیشگیری از بارداری می‌تواند موجی از بیماری‌های مقاربتی و سونامی ایدز در کشور را به دنبال داشته باشد.
این واقعیت انکار ناپذیر است که با ممنوعیت توزیع رایگان این اقلام بهداشتی، اقشار کم‌برخوردار و افرادی که تحت آسیب‌های اجتماعی قرار دارند، به ویژه زنان معتاد و کارتن خواب و کارگران جنسی بیش از سایرین می‌توانند تحت شعاع این تصمیم باشند که باتوجه به فقر آموزشی در این گروه، انتشار موجی از بیماری‌های مقاربتی در این قشر دور از انتظار نیست.
انتظار رشد جمعیت در کنار نرخ بالای فلاکت در هرمزگان
وضع در هرمزگان اما اندکی متفاوت است، این استان در صدر لیست شاخص فلاکت و بیکاری در کشور قرار دارد و امکانات رفاهی در وضعیت مطلوب و قابل قبولی نیست، آمار اعتیاد بالا و و انگیزه ازدواج در جوانان کاهش یافته است، این مسائل باعث شده تا به گفته «مجبوبه مهرابی» دکترای بررسی مسائل اجتماعی جامعه ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور هرمزگان، طرح جوانی جمعیت نه تنها در هرمزگان بلکه در سراسر کشور از اقبال عمومی چندانی برخوردار نباشد.
علاوه بر این، این جامعه شناس در گفتوگو با خبرنگار اقتصاد هرمزگان از آمار مخوفی پرده برداشت که با کاهش دسترسی به لوازم بهداشتی و پیشگیری از بیمارهای مقاربتی آژیر خطر شیوع و ابتلا به ایدز به ویژه در زنان را در استان هرمزگان به صدا در می‌آورد، طبق گفته‌های مهرابی درصد ابتلای ایدز در زنان در استان هرمزگان بیش از مردان است که این مسئله خود بر ترویج و تاکید در استفاده از اقلام بهداشتی و پیشگیری از بارداری تاکید دارد.
مهرابی با اشاره به تبعات اجتماعی طرح‌های افزایش جمعیت تحت عنوان لایحه حمایت از خانواده، تشریح کرد: در ابتدا لازم است نگاهی به پیشینه تاریخی طرح‌های تنظیم جمعیت در کشور داشته باشیم، بعد از سرشماری که به ویژه بعد از جنگ تحمیلی صورت گرفت، سیاست کاهش جمعیت از سوی دولتمردان در پیش گرفته شد و سیاست کلی کشور در جهت کاهش جمعیت بود.
وی ادامه داد: نهادهای بین‌المللی مانند صندوق جمعیت سازمان ملل که در سراسر دنیا در صدد کاهش جمعیت و یا تنظیم خانواده به ویژه در کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه بود بارها نماینده‌هایی را به این کشورها فرستادند تا بخاطر مسائل جمعیتی، بحران‌های اجتماعی و بهداشتی و…، سیاست تنظیم جمعیت را در این کشورها پیاده کنند.
مهرابی با بیان اینکه در آن سال‌ها ایران از جمله کشورهایی بود که سیاست‌های کلی کنترل جمعیت را دنبال می‌کرد، بیان داشت: در واقع تنظیم خانواده در کشور سیاست کاهش جمعیت را دنبال می‌کرد و سالیان طولانی نزدیک به دو دهه کتاب‌های تنظیم خانواده که در دانشگاه تدریس می‌شد، سیاست‌های بهداشتی که در خانه‌ها و مراکز بهداشت در سراسر کشورجریان داشت، رسانه‌ها و تمام ابزارهای فرهنگی، کاهش جمعیت را تبلیغ و تشویق می‌کردند بگونه‌ای که تنظیم خانواده به معنی کاهش جمعیت در ذهن جامعه جای گرفت.
وی ضمن بیان اینکه واژه تنظیم خانواده افزایش و یا کاهش جمعیت هر دو را در بر می‌گیرد، افزود: بطور کلی تحلیل مسائل مربوط به تنظیم خانواده‌ای مقوله‌ای مفصل است که نمی‌توان به این راحتی در رابطه با آن اظهار نظر کرد، همانطور که در حال حاضر با عنوان طرح افزایش جمعیت عده‌ای دیدگاه مخالف را در پیش گرفته‌اند زمانی که طرح کاهش جمعیت نیز عنوان شد اشخاصی در همین منصب و جایگاه بنا بر استدلال هایی که گاها قابل تامل نیز بود، با اجرای این طرح مخالف بودند.
رشد جمعیت با آهنگی کند
این کنشگر مسائل اجتماعی خاطرنشان کرد: بنابراین هر طرحی که مطرح شود قطعا مخالفان و موافقان زیادی را به دنبال خواهد داشت، اینکه خود طرح افزایش جمعیت بدون در نظر گرفتن جزئیات آن درست است یا غلط باید گفت سیاست باروری و تشویق به افزایش جمعیت با آهنگی کند و سرعتی قابل کنترل و به مرور، سیاست درستی است که در بسیاری از کشورهای دنیا حتی کشورهایی که صدها میلیون نفر جمعیت دارند، قابل قبول است.
وی گفت: دلایل بسیاری وجود دارد که سیاست‌های جمعیتی باید با آهنگی مطلوب در صدد افزایش جمعیت باشند، در ذکر یکی از مهم‌ترین دلایل در این رابطه می‌توان به این نکته اشاره کرد که اگر جمعیت متوقف و ثابت شود جمعیت به سمت سالخوردگی پیش می‌رود که این مسئله عوارض ناخوشایندی را برای کلیت و بودجه جعمیتی در پی خواهد داشت، بنابراین می‌توان گفت کلیت سیاست افزایش جمعیت صحیح و برای سراسر دنیا اجتناب ناپذیر است.
مهرابی تصریح کرد: همانطور که گفته شد کشور ایران از سال‌های بعد جنگ سیاست کاهش جمعیت را در پی گرفت و در سال‌های دهه ۸۰ آهنگ رشد جمعیت مطلوبی را دنبال می‌کرد و تعداد کل جمعیت در سال های ۸۰ تا ۸۳ رقم قابل قبولی بود، در این سال‌ها لازم بود که کشور اندکی سیاست‌ها کاهش جمعیت را رها و با آهنگی کند به سوی افزایش جمعیت با رشد مطلوب قدم بردارد.
تله باروری اندک
وی افزود: در علم جمعیت‌شناسی وژه‌ای به نام «تله باروری اندک» وجود دارد به این معنا که اگر جمعیت به گونه‌ای به سمت کاهش باروری قدم بردارد که نداشتن فرزند به نوعی به یک فرهنگ تبدیل شود، این جامعه به شدت در معرض خطر قرار خواهد گرفت و دیگر نمی‌شود جمعیت را قانع کرد که به باروری اقدام کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور بندرعباس اذعان داشت: اگر بخواهیم عامیانه‌تر صحبت کنیم آزادی زمان، کاهش هزینه، عدم قبول مسئولیت، مجرد ماندن، ازدواج سفید و در یک کلام آسوده بودن از بار مسئولیت به کام بسیاری از افراد جامعه مزه خواهد کرد که این مسئله با فشار اقتصادی و اجتماعی متفاوت است.
وی با تاکید بر اینکه فشارهای اقتصادی و اجتماعی که بر جامعه وجود دارد غیرقابل انکار است، تشریح کرد: جدا از مشکلات شدید اقتصادی و اجتماعی، اگر بخواهیم نگاهی جمعیت شناسی داشته باشیم با توجه به آنچه گفته شد در برخی مواقع جامعه به عدم قبول مسئولیت و عدم باروری عادت خواهد کرد و مانند بسیاری از کشورهای اروپایی در دام تله بارداری اندک اسیر خواهیم شد و به سرعت به سمت سالخوردگی پیش خواهیم رفت.
مهرابی با بیان اینکه تفاوت ایران با کشورهای اروپایی در این است که این کشورها جاذبه‌هایی دارند که مقصد مهاجرین برتر قرار می‌گیرند و به اصطلاح مغزها وژن‌های برتر را به خود جذب می‌کنند، گفت: بنابراین کشورهای اروپایی از این طریق می‌توانند تله بارداری اندک را جبران کنند اما کشور ایران از این مزیت محروم است و باید از جمعیت خود برای دور زدن این دام استفاده کند.
وی که مقطع کارشناسی ارشد را به عنوان دانشجوی صندوق جمعیت سازمان ملل پشت سر گذاشته است، با تاکید بر اینکه جمعیت نباید به کاهش باروری عادت کند، ادامه داد: در سال‌های ۸۵ و ۸۶ جمعیت کشور در بهترین حالت خود قرار داشت به این معنی که حدود ۷۰ درصد جمعیت نیرو کار بودند و ۳۰ درصد زیر ۱۴ یا بالای ۶۰ سال قرار داشتند، اگر یک کشور از این فرصت استثنایی استفاده کند می‌تواند به سرعت به سمت توسعه گام بردارد.
این مدرس دانشگاه گفت: در وضعیت حال حاضر اگر سیاست کاهش جمعیت ادامه پیدا کند، جمعیت در سال‌های حدود ۱۴۲۵ به سمت سالخوردگی پیش خواهد رفت، جمعیت سالخورده دیگر خاصیت‌های مثبت جمعیت جوان را ندارد، هر چند که جمعیت جوان هزینه‌های زیادی را برای کشورها در پی دارند اما برای دولت‌ها قابلیت‌های این جمعیت بسیار فراوانتر از هزینه‌های آنان است.
وی با بیان اینکه جمعیت سالخورده باعث کاهش امنیت و نشاط در جامعه خواهد شد، اذعان داشت: جمعیت سالخورده به طور عمده عوارض بیشتری را برای کشورها در پی دارند و بهترین حالت زمانی است که حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد جمعیت را جمعیت سالخورده تشکیل دهد که کشور در حال حاضر در این محدوده قرار دارد.
مهرابی تشریح کرد: سیاست افزایش جمعیت باید در شرایطی اجرا شود که بتوانیم از نیروی کارمان استفاده کنیم نه اینکه نیروی کار را تا حد تخصص پرورش دهیم و سپس نتوانیم از آن‌ها استفاده و شرایط کاری را برای آن‌ها را فراهم کنیم و این سرمایه عظیم انسانی جذب سایر کشورها شوند.
ابتدا زیرساخت‌ها مهیا شود
وی گفت: بنابراین زمانی که سیاست‌ها بر افزایش باروری تاکید دارند مسئولان باید برای آینده این نسل نیز برنامه‌ای تدارک ببینند و نیازهای اساسی آنان مانند مسکن، شغل، آموزش، بهداشت، نیازهای اجتماعی و…، را پیش‌بینی کنند و در صورتی که توانایی رفع این نیازها را دارد می‌تواند جمعیت را به سمت افزایش باروری تشویق کند.
این مدرس دانشگاه پیام نور بندرعباس با تاکید بر اینکه در حال حاضر بسیاری از خانواده‌ها در تامین هزینه‌های اولیه مانند شیر خشک و پوشک بچه نیز ناتوان هستند، تصریح کرد: جدا از درست یا غلط بودن طرح افزایش جمعیت از دیدگاه هر شخص و جایگاه و متخصصی، زمانی که جامعه توان پرداخت هزینه‌های تولد فرزند را ندارد قطعا این طرح با استقبال روبه رو نخواهد شد.
وی با اشاره به وضعیت استان هرمزگان در پذیرش این طرح و ضمن بیان اینکه آهنگ رشد در هرمزگان قابل قبول است، تصریح کرد: نباید فراموش کرد که این استان در شاخص فلاکت در صدر جدول قرار دارد بنابراین سیاست‌های جمعیتی در شرایطی قابل اجرا است که در ابتدا در رفع این شاخص‌ها تلاش شود، نمی‌توان تنها به تشویق مردم استان به افزایش جمعیت در راستای افزایش کلی جمعیت کشور بسنده کرد.
زنان در صدر ابتلا به ایدز در هرمزگان
مهرابی تاکید کرد: زمانی که امکانات استان‌هایی از قبیل تهران، اصفهان و …، را به سمت هرمزگان روانه کردید حق دارید سیاست افزایش جمعیت را در این استان نیز مانند سایرین ترویج کنید، علاوه بر این برخلاف سایر استان‌ها درصد ابتلا به ایدز در زنان در هرمزگان بیشتر از مردان است که نشان از این دارد که به نوعی مهاجرت جنسی نیز در استان صورت می‌گیرد.
وی گفت: بنابراین لزوم فراهم آوردن لوازم و ابزار بهداشتی در این استان افزایش پیدا می‌کند، زمانی که از این آمار مطلع هستیم و همچنان بر محدودیت استفاده از لوازم بهداشتی که از بیمارهای مقاربتی نیز جلوگیری می‌کنند تاکید کنیم، قطعا بیشتر از اینکه بخواهیم در افزایش جمعیت موفق باشیم در کنترل و پیشگیری از بیماری‌هایی مانند ایدز شکست خواهیم خورد و استان با خطر مواجه خواهد شد.
عدم استقبال عمومی از فرزندآوری
این دکترای جامعه شناسی ادامه داد: در حال حاضر آمار اعتیاد در هرمزگان یک آمار نگران کننده است و عمده این آمار را جوانان تشکیل داده‌اند و همچنین باتوجه به آمار فاجعه بار بیکاری در استان درخواهیم یافت سیاست‌های افزایش جمعیت در هرمزگان با اقبال عمومی همراه نخواهد بود.
وی در پایان تاکید کرد: سیاست‌های باروری با توجه با وضع موجود می‌تواند در استان‌هایی مانند تهران، اصفهان، یزد، خراسان رضوی، تبریز و…، تشویق شود اما نه در استان هرمزگان که به لحاظ بسیاری از شاخص ها که سطح توسعه را نشان می‌دهد در قعر جدول قرار دارد و بیش از آنکه محروم باشد مظلوم واقع شده است.