زنان و مدیریت سلامت روان در بحران کرونا
زنان نقش محوری در مدیریت سلامت ایفا می‌کنند . و با افزایش آگاهی، ارتقا سواد سلامت، ایجاد سبک زندگی سالم، حمایت از همسر و سایر اعضا خانواده، مدیریت سلامت جسمی و روانی خود و خانواده را بعهده دارند. به همین منظور، هفته سبا در سال جاری با شعار “زنان ، مدیریت سلامت ، مهارکرونا” به نقش مدیریتی زنان در ابعاد مختلف سلامت می پردازد.
پاندمی کووید۱۹ تاثیر زیادی بر روی زندگی ما گذاشته است. بسیاری از ما با چالش هایی روبرو هستیم که استرس زا یا طاقت فرسا بوده که باعث ایجاد شرایط روحی آسیب زا در بزرگسالان و کودکان می‌گردد. اقدامات پیشگیری نظیر فاصله گذاری اجتماعی، اگرچه برای کم کردن خطر انتقال ضروری هستند ولی می توانند احساس تنهایی و ایزوله شدن در فرد ایجاد کرده، باعث افزایش اضطراب و نگرانی شوند. ترس از مرگ و از دست دادن عزیزان، دسترسی مداوم به اخبار بد، محدودیت در حرکت و جابجایی، کار در خانه، مدرسه در خانه، بیکاری های موقت، از دست دادن تماس فیزیکی با اعضاء خانواده، دوستان و همکاران همه و همه تغییراتی است که می تواند بر سلامت روان ما تاثیر بگذارد. اگر چه این ویروس اثر مستقیمی بر روی مغز ندارد، ولی پاندمی آن آثار مخربی بر روی سلامت روان بجا می گذارد و زنان در این مورد گروه آسیب پذیرتری هستند. استرس می تواند باعث بروز حالات زیر شود:
احساس ترس، خشم، غم، هراس، کرخی، ناامیدی
تغییر اشتها، انرژی، علاقه و انگیزه
مشکل در تمرکز و تصمیم گیری
مشکل خواب و یا کابوس
سردرد، درد بدن، مشکلات گوارشی
بدتر شدن بیماریهای مزمن
بدتر شدن مشکلات روحی
افزایش میزان مصرف سیگار، مواد و الکل
تأثیرات کووید – ۱۹ بر روی بانوان با توجه به نقش های متعدد و توأمانی که به عهده دارند ، می تواند موجب ناکارآمدی و بالا بردن میزان استرس و آسیب های روانی آنان شود . زنان باردار، زنان در دوران مراقبت های پس از زایمان ، زنان سالمند ، زنان شاغل ، زنان خانه دار، زنانی که وظیفه مراقبت از بیمار در خانواده را دارند ، زنانی که مراقبت از پدر و مادر سالمند را انجام می دهند ، زنان سرپرست خانوار، زنان بد سرپرست و زنانی که گاهی تمامی این نقش ها را بر عهده دارند ، اولین گروهی هستند که متأثر از این بحران می شوند . لذا آگاهی زنان از نقش خود مراقبتی بر حفظ سلامت آنان دارای اهمیت بسیاری است .
بیماری کووید ۱۹ نه تنها سبب نگرانی های سلامت همگانی میٍ گردد بلکه سبب بروز تعدادی از بیماریهای روانشناختی، شامل اضطراب، ترس، افسردگی، رفتارهای اجتنابی، تحریک‌پذیری، اختلال خواب، و اختلال استرس پس از سانحه می گردد.
در پی میزان مرگ و میر بالای این بیماری، تعداد زیادی از خانواده‌ها دچار فقدان و مرگ اعضای خانواده خود شده‌اند. از سوی دیگر، به منظور جلوگیری از شیوع این ویروس بسیاری از تجمعات از جمله مراسم خاکسپاری و سایر مراسم مذهبی و فرهنگی مربوطه به شدت محدود شده و خانواده‌ها از دریافت حمایتهای اجتماعی محروم گردیده‌اند. از طرف دیگر، در دوران شیوع بیماری 19COVID افراد مبتلا و خانواده‌های آنها با انگ اجتماعی (Social Stigma ) روبرو می‌شوند. چنین رفتاری می تواند بر افراد مبتلا به این بیماری، سایر اعضای خانواده، دوستان و حتی اجتماع آنها به شکل منفی تأثیر بگذارد. بنابراین افرادی که در جریان این بیماری یکی از اعضای خانواده خود را از دست میدهند، در معرض خطر سوگ پیچیده و سایر بیماریهای روانی قرار می گیرند.
در یک مطالعه که توسط موسسه غیر انتفاعی Care International انجام شده، مشخص شده که اگرچه همه افراد تحت تاثیر نگرانی، اضطراب و خستگی روحی ناشی از پاندمی کووید ۱۹ هستند، ولی میزان عوارض جدی روحی روانی نظیر اضطراب، بی اشتهایی، بی خوابی و اختلال در توان انجام دادن کارهای روزمره در زنان سه برابر مردان است. ( ۲۷% در زنان در مقابل ۱۰% در مردان). این مطالعه برروی ۱۰۴۰۰ مورد زن و مرد از کشورهای مختلف شامل ایالات متحده، امریکای لاتین و خاور میانه انجام شده است.
بخشی از عوامل ایجاد کننده اضطراب، عوامل اقتصادی است. این عوامل زنان را بیشتر تحت تاثیر قرار داده است. به عنوان مثال در ایالات متحده، از ماه فوریه تا ماه می ۲۰۲۰، حدود ۱۱.۵ میلیون زن از کار اخراج شده اند، در حالیکه این رقم برای مردان حدود ۹ میلیون نفر بوده است. این در حالی است که زنان ۶۶ درصد شاغلین در ۴۰ شغل با کمترین درآمد کشور را تشکیل می دهند.
نتایج یک نظرسنجی دیگر در آمریکا نشان می‌دهد که تاثیر پاندمی کرونا بر روی سلامت روان زنان به خصوص زنان زیر ۵۰ سال به مراتب بیشتر از مردان بوده است. ۶۲ درصد زنان زیر ۵۰ سال ( ۱۸ تا ۴۹ سال) اعلام داشته اند که این پاندمی بر سلامت روانشان تاثیر متوسط تا زیاد داشته است. در میان زنان بالای ۵۰ سال، میزان تاثیرگذاری روانی این پاندمی در حدود ۵۰ درصد بوده است.
این تاثیر روانی در میان مردان زیر ۵۰ سال ( ۱۸ تا ۴۹ سال) تنها ۴۷ درصد بوده است و در مردان بالای ۵۰ سال به ۴۰ درصد کاهش می یابد.
زنان حتی اگر شاغل باشند بار اصلی مسئولیت خانه و کار با فرزندان را بعهده دارند که بار روانی بیشتری را به آنها تحمیل می کند. زمانی که برنامه های آموزشی به منزل منتقل می شود، این زنان هستند که بار اصلی مراقبت و نظارت بر فرزندان را بدوش می کشند. در کشورهای در حال توسعه این شرایط برای زنان سخت تر نیز می شود. در مطالعه Care در بنگلادش از ۵۴۲ زن شرکت کننده، ۱۰۰% افزایش مشکلات روحی روانی را گزارش کرده اند. در برخی نواحی این کشور محدودیت ها به گونه ای است که حتی امکان دسترسی به خدمات سلامت روان را از آنها سلب کرده است. بسیاری از زنان در این کشورها در مطالعه کیفی جملاتی از این قبیل را ذکر کرده اند: نمی دانم تا چند روز می توانم به خانواده ام غذا بدهم، بزودی شغلم را از دست می دهم و هیچ پس اندازی ندارم. مشکلات مشابه در خاور میانه نیز وجود دارد. در لبنان ۴۹ در صد زنان از دست دادن شغل را گزارش داده اند در حالیکه این میزان توسط ۲۱% مردان گزارش شده است.
زنان بیشتر به مشاغل پرخطر اشتغال دارند. مطالعه Care در فلسطین نشان داد، زنان شاغل اغلب به مشاغلی مانند پرستاری، معلمی و سایر مشاغلی که با افراد زیاد در تماس است اشتغال دارند. این در حالی است که اگر علائم ناراحتی روانی برای آنها ایجاد شود به منابع کمتری دسترسی دارند. دسترسی به خدمات سلامت روان برای زنان در این کشور ۸% و برای مردان ۶۷% گزارش شده است. در این کشورها زنان تنها امکان مراجعه به درمانگران زن را دارند، در حالیکه تعداد درمانگران زن اندک است.( بخصوص در دوران کووید ۱۹) در سایر کشورهای آسیایی، اشتغال در کارخانه ها و بیمارستانها به این موارد اضافه می شود.
در یک مطالعه مرور سیستماتیک بر روی مقالات منتشر شده در زمینه سلامت روان زنان باردار و کووید، نشان داده شد عوامل زمینه‌ای مانند وزن کم در دوران بارداری، سن کمتر از ۳۵ سال، حاملگی بار اول، اشتغال، کمبود حمایت خانوادگی – اجتماعی و کمبود فعالیت بدنی بر میزان اضطراب تاثیر دارند. واکنش های روانی زنان در دوران همه گیری کووید شامل اضطراب، افسردگی و ترس می شود. از طرف دیگر زنان باردار در جریان همه‌گیری ترجیح می دهند که از نظر اجتماعی ایزوله باشند و به همین خاطر از دریافت مراقبت های دوران بارداری سر باز می زنند. در کل سطح اضطراب و افسردگی در بین زنان باردار در دوران کووید بین متوسط تا شدید برآورد شد. این مقاله داشتن فعالیت بدنی و افزایش حمایتهای اجتماعی را به زنان باردار توصیه می‌کند.
کسب و کار از رونق افتاده، اقتصاد صدمه دیده، سوگ عزیزان مشهودترین عواقب این پاندمی جهانی هستند. بانوان برای گذار از دوران سخت کرونایی نیازمند آگاهی، هوشیاری و حمایت های همه جانبه از طرف خانواده و جامعه هستند.
سازمان جهانی بهداشت و مرکز مدیریت بیماریهای امریکا مجموعه ملاحظاتی را برای حفظ سلامت روانی اجتماعی در جریان همه گیری کووید ۱۹ منتشر کرده اند که چکیده آن بدین شرح است:
گوش دادن به اخبار را محدود کنید. بخصوص اخبار موجود در شبکه های مجازی. آگاه بودن بسیار خوب است ولی شنیدن مداوم اخبار همه گیری ناامید کننده است. پیگیری اخبار را به دو سه بار در روز محدود کنید.
از جسم خود مراقبت کنید:
تنفس عمیق کنید، تمرینات کششی انجام دهید و مدیتیشن کنید.
تغذیه سالم داشته باشید
بطور منظم ورزش کنید.
خواب کافی داشته باشید.
از مصرف سیگار، الکل و مواد پرهیز کنید.
برنامه های روتین پیشگیری و سلامت خود نظیر غربالگری های سرطان را براساس آنچه مراقب سلامت شما توصیه کرده است ادامه دهید.
به ذهن خود استراحت دهید. زمانی برای انجام کارهایی که دوست دارید در نظر بگیرید.
با دیگران در ارتباط باشید. با افراد قابل اعتماد در مورد نگرانی ها و احساسات خود صحبت کنید.
بصورت آنلاین با جامعه و یا با موسساتی که فعالیت های معنوی دارند در ارتباط باشید.
اگر دچار بحران های روحی هستید با مشاور یا روانپزشک تماس بگیرید.
با افراد مبتلا و خانواده آنها همدلی کنید. این افراد مرتکب هیچ گناهی نشده، نیازمند مهربانی، همدلی و حمایت ما هستند.
از کووید به عنوان لقب برای افراد یا خانواده های مبتلا استفاده نکنید. هویت افراد از ابتلای آنها به بیماری جداست و دادن القاب اینچنین منجر به ایجاد انگ و فشار روانی و اجتماعی بر افراد می شود.
از تماشا و گوش دادن به اخباری که برای شما ایجاد اضطراب می کند پرهیز کنید. فقط به اطلاعات منابع معتبر توجه کنید. فقط به اطلاعاتی توجه کنید که در عمل به شما برای برنامه ریزی خود و خانواده کمک می کند. اطلاعات صحیح را می توانید از وب سایت سازمان جهانی بهداشت بدست آورید.
اقدامات حفاظتی برای خود را انجام دهید و به دیگران نیز در این زمینه کمک کنید. کمک به دیگران باعث ایجاد همبستگی شده، شرایط روانی را بهتر می کند.
از فرصت های مختلف برای صحبت های مثبت استفاده کنید. به عنوان مثال صحبت در مورد افرادی که از کووید بهبود یافته اند و یا افرادی که در این زمینه دیگران را حمایت می کنند. البته در صورتی که فرد نسبت به بیان اطلاعات شخصی رضایت داشته باشد.