هنر دست دختران جنوب
هنری سنتی که هرگز کهنه نمی‌شود
تن‌پوش زنان و مردان هرمزگان هنری است که از دیرباز در این منطقه با گذشت زمان دست‌خوش تغییر و تحول نشده و این هنر هم‌چنان نشانگر و زبان گویای فرهنگ این منطقه است.
لباس‌های استان‌های جنوبی به‌عنوان نشان و نمادی از جنوب شناخته می‌شوند و شاید به جرأت بتوان گفت هرمزگان یکی از مناطقی است که پوشش به نوعی خاص از تن‌پوش خلاصه نمی‌شود و از تن‌پوش، حجاب و روسری گرفته تا زیورآلات را در بر می‌گیرد.
با توجه به اینکه هرمزگان، جمعیت‌های عرب‌زبان و بلوچ را درونش جای داده اما لباس محلی آن خاص و منحصربه‌فرد و گویای زبان فرهنگ و آداب و سنن خاص این منطقه است که در دل خود تاریخ و داستان‌های ناگفته بسیاری دارد.
تن‌پوش زنان و مردان هرمزگان هنری است که از دیرباز در این منطقه با گذشت زمان دست‌خوش تغییر و تحول نشده و این هنر هم‌چنان نشانگر و زبان گویای فرهنگ این منطقه است و البته زیبایی منحصربه فردش دلیلی است که هم‌چنان این لباس در حال استفاده است و هیچ‌گاه کهنه نخواهد شد.
پوشاک زنان بندر همیشه با شلوارهای ویژه‌ای که به شلوار بندری مشهورند همراه بوده است. شلوارهای بندری انواع مختلفی دارد و بسیار متنوع است. این تنوع را بیشتر در نوع و رنگ پارچه و تزیینات تکمیلی آن مشاهده میکنیم در حالی که چارچوب اولیه شلوارها در اکثر نقاط یکسان است.
شلوار بندری در استان هرمزگان به نام «شلوار دم پا تنگ» خوانده می‌شود که از مچ پا تا زانو تنگ بوده و از زانو تا کمر حالتی لوزی‌شکل به خود گرفته و کاملأ گشاد و راحت می‌باشد.
این شلوار برشی مانند شلوار زنان ترکمن و کرد دارد و کمری آن را لیفه‌ای دوخته و با کش یا پارچه محکم می‌کنند.
شلوارهای بندری را به رنگ‌های درخشانی مانند سبز، قرمز، زرد، آبی و نارنجی و با پارچه‌هایی از جنس تترون، پوپلین و چیت برای استفاده روزمره و پارچه‌های کلفت وزری دار مثل اطلس و زربفت و ساتن برای مجالس و عروسی‌ها می‌دوزند.
برای راحتی در هنگام پوشیدن، دمپای شلوار را به طرف داخل پا چاک می‌دهند که با زیپ و یا دکمه‌های دست‌ساز بسته می‌شود. دمپای شلوارهای بندری از مچ پا تا روی زانو تزئینات بسیار زیبایی دارد که نسبت به تن‌پوش‌ها از تنوع بسیاری برخوردار بوده که از گذشته تاکنون در بین بانوان جایگاه خود را از دست نداده و به جرأت می‌توان گفت از میان لباس‌های سنتی تنها شلوارهای بندری بقای خویش را حفظ کرده و هر روز با طرح و رنگ جدیدی مورد استفاده زنان سنتی‌پوش استان قرار می‌گیرد.
تزئینات شلوارهای بندری بر اساس نوع و محل جغرافیایی دوخت آن اسامی مختلفی دارد که عبارتند از: بادله تمام، نیم‌بادله، وعدویی دستی، وعدویی چرخی، پولکی، حاشیه‌ای، سرپارچه‌ای، گلابتونی، خوس لنگه‌ای، وعدویی اطلسی و نخی.
در همین خصوص به‌سراغ یکی از هنرمندان جوان از روستای ایسین واقع در بخش مرکزی رفتیم تا در این باره توضیحاتی را از این هنر به سمع و نظر شما برسانیم.
مینا رنجبر هنرمند لباس‌های سنتی هرمزگان ضمن معرفی خود در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه هنر خبرگزاری فارس هرمزگان اظهار داشت: ۲۲ سال سن دارم و در روستای ایسین زندگی می‌کنم و ۱۰ سال است که مشغول به این کار هستم و از سن ۱۲ سالگی این حرفه را آغاز کردم.
وی افزود: ما یک تیم ۱۲ نفره هستیم که البته هر کداممان مشتری‌های خودش را داریم.
این هنرمند هرمزگانی در ادامه گفت: طراح بعضی از کارها خودم هستم و طراحی را واقعأ دوست دارم و قصد دارم در کنار این شغل، طراحی را هم داشته باشم و اینکه دوست دارم معرف این پوشش زیبا در کشور و حتی دنیا باشم.
رنجبر ادامه داد: شلوار بندری نمونه‌ای از شلوار سنتی است که هر روز در طرح‌های مختلفی در بازار عرضه می‌شود و هر شلوار بندری نقشه مخصوص خود را دارد.
وی تصریح کرد: شلوار بندری با استفاده از وسیله‌ها و نخ‌های مخصوص خود در طرح‌های مختلفی ارائه می‌شود که می‌توان در خصوص وسایل مورد نیاز برای تهیه این شلوار به قلاب یا سوزن، نخ، گلابتون، پولک، کَم یا کَمه اشاره داشت.
قلاب
این خیاط جوان در خصوص «قلاب» گفت: قلاب شماره‌های مختلفی دارد و برای گلابتون‌دوزی، ملیله‌دوزی و مونجوق بیشتر از شماره‌های ۱۲، ۱۳ و ۱۴ استفاده می‌شود.
گلابتون
رنجبر به «گلابتون» نیز اشاره کرد و در این باره افزود: گلابتون اصلی‌ترین نخ شلواردوزی است که نازک و دارای تنوع رنگ است اما رنگ غالب آن سفید و زرد هست که بیشتر از این دو رنگ در شلوار و یا لباس بندری استفاده می‌شود.
نخ گلدوزی
وی در باره «نخ گلدوزی» برای کاربرد در این نوع لباس گفت: نخ گلدوزی بسیار نازک و ظریف است و با دقت و ظرافت زیادی باید از آن استفاده کرد و در شلوارهای رنگی جهت تزئین گلبرگ‌ها و گل‌های شلوار از آن استفاده می‌شود.
کَم
این جوان اهل روستای ایسین در ادامه به «کَم» اشاره و افزود: کَم وسیله‌ای دایره‌ای شکل از جنس چوب است ک در سایزهای مختلفی وجود دارد و پارچه را با کِش مخصوص بر روی آن می‌بندند.
انواع شلوار بندری
رنجبر به انواع شلوار بندری اشاره کرد و گفت: جنگلی، بادله، نیم‌بادله، شک و وعدو، گل و بُشکی و… انواع شلوار بندری هستند که پرطرفدارترین آن پایه و پامرغی است که از قدیم مورد استقبال افراد بوده است و هم‌چنان این علاقمندی ادامه دارد.
ابزار مورد نیاز
وی اضافه کرد: وسیله‌های اولیه برای ساخت شلوار بندری از خوس ساخته می‌شود که شامل: اَلب یا دَمی، زَری، وعدو و شَک هستند که با کاموا بافته می‌شوند و وسیله‌ها روی پارچه کنار هم و با چرخ خیاطی دوخته می‌شوند.
این خیاط هرمزگانی گفت: برای بافت خوس به کاموا، خوس در رنگ دلخواه و شیئی که کاموا یا خوس را به دور آن بپیچیم(چرخک)، خوس را روی شیئی به نام بالشتک می‌بافند.
رنجبر افزود: روز به روز مدل‌های شلوار بندری و لباس بندری(گلابتونی) در حال تغییر است و مدل‌های جدیدتر و به روزتری در بازار عرضه می‌شود و هر روزه طرفداران بیشتری را از شهرها و کشورهای مختلف به سمت خود جذب می‌کند.
وی ادامه داد: هر شلوار یا لباس، بستگی به طرح انتخابی مشتری دارد که مدت دوخت آن هم یک هفته تا یک ماه است و علت زمان‌بری آن نیز به این دلیل است که این حرفه کاملأ کار دست است.
این دختر هنرمند جنوبی با بیان اینکه من ۱۰ سال است که در این عرصه فعالیت می‌کنم و واقعأ کار سختی است، گفت: نقشه یا طرح شلوار در بازار موجود است و البته خودم هم کار طراحی را انجام می‌دهم و اکنون هم خانوادگی و در منزل مشغول کار هستیم.