بُرقع دوزی هنری سنتی و هویتی ماندگار در قشم نگین خلیج فارس

 بُرقع دوزی یکی از هنرهای سنتی و صنایع دستی قدیمی و اصیل زنان جزیره قشم است وسیله ای برای تزئین پوش ظاهری و رعایت حجاب اسلامی که از سال های دور تاکنون مورد استفاده قرار می گیرد، این روزها خرید و سفارش این روبندها از سوی گردشگران ورودی به این جزیره منبع در آمدی برای بسیاری از خانواده ها است.

صنایع دستی یکی از مظاهر فرهنگی و هنری محسوب می شود و نظر به اینکه هر فرآورده دستی بازگو کننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی منطقه و استان محل تولید آنها است می تواند هم عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن به حساب آید و هم آنکه موجب جلب و جذب گردشگران قلمداد شود.

استان هرمزگان با توجه به بافت سنتی، آداب و رسوم خاص و فرهنگی غنی و ریشه دار، از زمان های قدیم بخش مهمی از انواع صنایع دستی را در خود جای داده و به همین جهت همواره در طول تاریخ مورد توجه محققان و تاریخ شناسان گوناگون قرار گرفته است.

در این میان جزیره قشم جایگاه ویژه ای در منطقه جنوب کشور و استان هرمزگان به لحاظ طبیعی و انسانی دارد، صنایع دستی این منطقه دارای قدمت زیادی است و با توجه به اصالت آن موقعیت خاصی در سطح کشوری و منطقه ای کسب کرده است.

جامعه محلی و روستایی این جزیره علاقه مند به فعالیت در زمینه صنایع دستی هستند که این ظرفیت گامی در جهت احیای این صنعت و توسعه آن با کمک نهادهای دولتی را شامل می شود، بر این اساس رشته های متعددی از صنایع دستی اهم از بومی منطقه و حتی غیر بومی در آن شکوفا شده است از سوی دیگر گردشگران به دلایل علاقه به شناخت فرهنگ ها، یادآوری خاطرات و تبلیغ از مکان های مورد بازدید و همچنین تهیه مجموعه ای از آثار سایر اقوام در زمینه خرید صنایع دستی از خود علاقه نشان می دهند.

این روزها بُرقع یا روبند زنان قشمی از مواردی است که توجه گردشگران و مسافران به ویژه کسانی را که برای نخستین بار وارد جزیره زیبای قشم می شوند بخود جلب می کند.

نقاب که در اصطلاح محلی به آن بُرقع، بُرکه یا روبند گفته می شود به شکل های متفاوت بر چهره زنان قشمی دیده می شود که زنان و دختران از نوع کوچک و ظریف آن و زنان سالخورده از نوع پهن و بزرگتر آن، استفاده می کنند.

روبند زنان قشمی از سوی زنان هنرمند این دیار و از نوع پارچه های مخصوص وارداتی تهیه می شود که در دوخت آن ابتدا جای دو چشم مشخص می شود و در قسمت بینی هم با کار بر روی چوب نخل و یا چوب بستنی، آن را آماده می کنند.

میراث قدیمی زنان جنوب کشور همچنان از سوی دختران و زنان جوان به ویژه در روستاها حفظ شده و به صورت یک حجاب مورد توجه قرار گرفته است.

دوزندگان روبند، تهیه بُرقع را کار سختی نمی دانند و معتقدند با ابزاری مانند نخ، سوزن و قیچی و با دقت و اشتیاق می توان در مدت سه تا چهار ساعت یک بُرقعه زیبا را برای استفاده آماده کرد.

به نظر آنان، هر چند استفاده از بُرقعه هنوز در بین زنان رایج است، اما میزان استفاده از آن در روستاها بیشتر از شهر است و علاقه مندی به هنر دوخت آن نیز، بسیار کم شده است.

شکل بُرقعه ها یا روبندها در جزیره قشم متفاوت است بعضی از روبندها کل صورت زنان را پوشانده و بعضی فقط ابرو و بینی و بعضی نیز علاوه بر ابرو و بینی، دهان و گونه های استفاده کنندگان را پوشش می دهد.

برای تهیه روبندها پیشتر فقط از رنگ مشکی استفاده می شد اما در بعضی از انواع آن با بهره گیری از گلدوزی ها، رنگ های قرمز، زرد و سبز نیز در قسمتی از آن بکار می رود و در نقاطی از استان هرمزگان نیز زنان از روبندهای قرمز استفاده می کنند.

زنان قشمی معتقدند برقعه علاوه بر حفظ حجاب برای آنان، در زمینه حفاظت پوست در مقابل اشعه نور شدید خورشید نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.

شهرستان قشم شامل جزیره‌ های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌ های خلیج فارس گسترده شده است.