خطرات خود درمانی برای اختلال خواب
خواب مناسب یکی از اصلی‌ترین ارکان سلامت است که نقش زیادی در کیفیت زندگی، آرامش و تمرکز روزانه افراد دارد. حتما دقت کرده‌اید که هرگاه خواب خوبی را در شب تجربه کنیم، در ادامه روز پر نشاط تری خواهیم داشت. البته جدا از نقش خواب خوب در کیفیت کارهای روزانه، نمی‌توانیم از عوارض اختلال خواب در درازمدت نیز غافل شویم.چقدر با این اختلالات ویرانگر زندگی روزمره آشنایی دارید؟
خواب علاوه بر رفع خستگی ناشی از فعالیت روزانه، برتمرکز و کیفیت کارهای روزانه هم تأثیرگذار است. یک خواب راحت شبانه، انرژی دوباره برای شروع یک روز جدید را تأمین می‌کند. نداشتن خواب کافی و خوب اثرات منفی روی سلامتی را به دنبال دارد. اختلال خواب این روزها بسیار شایع است. چنانچه افراد بسیاری از اختلال خواب به شکل‌های مختلف شکایت دارند. اختلال خواب از چه سنی شروع می‌شود و با سبک زندگی چه ارتباطی دارد؟ از این دست سئوال‌ها برای بسیاری از افرادی که درگیر این مشکل هستند، پیش می‌آید. در همین ارتباط ایرنا زندگی گفت‌وگویی با دکتر خسرو صادق‌نیت، فلوشیپ طب خواب و متخصص طب کار و بیماری‌های شغلی، انجام داده که در ادامه می‌خوانید.
آقای دکتر لطفا در ابتدا بفرمایید اختلال خواب چیست و معمولا از چه سنی شروع می‌شود؟
اختلالات خواب طیفی از بیماری‌هایی هستند که روی کیفیت یا کمیت خواب تأثیر منفی می‌گذارند. شروع این اختلالات محدود به سن خاصی نیست و در واقع از نوزادی تا کهنسالی را شامل می‌شود.
اختلالات خواب تا چه میزان به تغذیه و سبک زندگی وابسته است؟
بعضی از انواع اختلالات خواب، به خصوص روی کیفیت خواب و بی‌خوابی خیلی موثر است. نحوه زندگی می‌تواند روی کیفیت خواب تأثیر مستقیم بگذارد. عدم رعایت اصول بهداشت خواب که به نوعی همان نحوه و سبک زندگی است روی کیفیت خواب و بروز بیماری‌ای به نام بی‌خوابی تأثیر می‌گذارد.
یکی از موارد اصول بهداشت خواب، رعایت نکاتی در مورد مواد غذایی است. بعضی از مواد غذایی هستند که بهتر است قبل از خواب استفاده شوند و از مصرف برخی مواد غذایی قبل از خواب باید پرهیز کرد. مواردی که سه الی چهارساعت قبل از خواب باید از آن پرهیز شود شامل قهوه، چای، کاکائو و ترکیبات سیگار و تنباکو است که در صورت مصرف قبل از خواب می‌تواند روی کیفیت خواب تاثیر منفی بگذارد.
اگر اختلال خواب درمان نشود چه اتفاقی در درازمدت برای شخص می‌افتد؟
مشکل پیش آمده برای افراد، بستگی به نوع اختلال خواب دارد. یکی از مهمترین عوارض اختلال خواب تأثیر روی کیفیت بیداری و هوشیاری طی روز است که این تأثیر به صورت مستقیم است. اما بسته به نوع اختلال خواب می‌تواند عوارض متفاوتی برای شخص به وجود بیاید. بیش از ۸۰ نوع اختلال خواب در طبقه بندی این اختلالات داریم که هر کدام از آن‌ها می‌توانند عوارض خاص خود را داشته باشند. مهمترین مشکلی که می‌شود گفت این است که همه این اختلالات روی کیفیت بیداری و بهره‌وری طی بیداری و تمرکز طی روز، موثر خواهند بود اما هرکدام از آن اختلالات، عوارض خاص خودشان را هم دارند.
برای اطرافیان افرادی که دچار اختلال خواب هستند چه مشکلاتی ممکن است پیش بیاید؟
این مورد هم بستگی به نوع اختلال دارد. به عنوان مثال در مورد شخصی که بی‌خوابی دارد می‌تواند روی خواب همسر یا هم اتاقی خود تأثیر بگذارد و عملا خواب آن شخص را هم مختل کند. همچنین کسی که خروپف دارد، به جز پیش آمدن مشکلات جدی برای خودش می‌تواند باعث بی‌خوابی همسر یا هم اتاقی او نیز شود یا کسی که اختلالات حرکتی خواب دارد حتی ممکن است باعث صدمه جدی به هم اتاقی خود شود.
آیا آپنه هم جزو اختلالات خواب است؟
آپنه یا وقفه تنفسی انسدادی جزو اختلالات خواب است که مهمترین علامت آن خروپف است. این اختلال در آقایان چاق و سن بالای 40 سال شیوع بیشتری دارد و عوارض آن هم خیلی زیاد است. این عوارض از احساسات خستگی و خواب آلودگی طی روز شروع می‌شود تا مشکلاتی نظیر فشار خون، افزایش وزن، کاهش توانایی جنسی، افزایش تحریک پذیری و کاهش تمرکز که برای بیمار پیش می‌آید. اگر این اختلال درمان نشود حتی در درازمدت نوع شدید آن می‌تواند باعث سکته قلبی و مغزی شود.
معمولا افراد چه داروهایی را برای اختلال خواب بدون نسخه پزشک مصرف می‌کنند؟
بیشتر اختلالات خواب دارو ندارند. مثلا آپنه تنفسی با دارو درمان نمی‌شود. بعضی از اختلالات هستند که نیاز به دارو دارند ولی برای هیچ اختلال خوابی بدون تجویز پزشک اصلا توصیه به استفاده از هیچ دارویی نمی‌شود و حتی اگر پزشک دارویی تجویز کرد بعد از پایان یافتن دوره مشخص شده توسط پزشک، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود بدون دستور پزشک، دارو تمدید شود و تمدید دارو هم باید حتما تحت نظر پزشک معالج باشد.
مصرف داروی بدون نسخه پزشک برای اختلال خواب، چه خطراتی را برای افراد به دنبال دارد؟
یکی از خطراتی که استفاده بدون نسخه از این داروها دارد، وابستگی است. من بیماری داشتم که به سمتی رفته است که روزی ۵۰ قرص زولپیدم یا ۱۰ قرص کلونازپام مصرف کرده است؛ با این حال مشکل اختلال خوابش برطرف نشده و فقط وابستگی به دارو پیدا کرده است. بعضی از این داروها می‌تواند بیمار را حتی به سمت اعتیاد نیز سوق بدهد. یعنی وابستگی آن‌ها جنبه اعتیاد پیدا کند و برای ترک آن حتما باید مسیر مشخصی مثل ترک اعتیاد طی شود.
افراد برای مشکل اختلال خواب بهتر است به چه متخصصی مراجعه کنند؟
ما حدود ۱۰ سال است که در دانشگاه‌های کشور فلوشیپ‌های رشته اختلال خواب تربیت میکنیم. اکنون ده‌ها فارغ التحصیل در شهرهای مختلف از جمله تهران حضور دارند. بیماران می‌توانند به کلینیک‌های خواب یا متخصصین دارای فلوشیپ طب خواب برای رفع مشکلات خواب خود، مراجعه کنند.