یازده مزیت تغذیه با شیر مادر
به بهانه ۱۰ مرداد؛ روز جهانی شیر مادر
اهمیت تغذیه طبیعی نوزاد سبب شده است تا از سوی سازمان بهداشت جهانی و یونیسف همه ساله از ۱۰ تا ۱۶ مرداد به‌عنوان هفته جهانی شیر مادر تعیین شود.
همه ساله اول آگوست که به‌نام روز جهانی شیر مادر نامگذاری شده است، در کشورهای مختلف جهان گرامی داشته می‌شود. هدف از نامگذاری این روز، تشویق مادران به تغذیه فرزندان خود از این موهبت الهی است. در ایران این مراسم برابر با دهم تا شانزدهم مرداد هر سال است.
تاریخچه روز جهانی شیر مادر
در سال۱۹۹۰ سیاست‌گذاران یونیسف و سازمان بهداشت جهانی، با همکاری دو کشور امریکا و سوئد، از ۷ تا ۱۰ مرداد جلسه‌ای را در محلی به نام سپدال دگلی اینوچنتی ایتالیا برگزار کردند تا برای تغذیه نوزاد با شیر مادر اصول و استانداردهای جهانی تنظیم کنند. نتیجه این گردهمایی صدور اعلامیه‌ای بود که به نام محل برگزاری این گردهمایی، به «اعلامیه اینوچنتی» مشهور است و هر سال در سالگرد تصویب این اعلامیه با انتخاب یک شعار برای بالا بردن آگاهی همگان درباره اهمیت تغذیه با شیر مادر و ترویج آن در سراسر جهان تلاش می‌شود. برای نمونه شعار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۷ «حمایت همه‌جانبه از مادران برای تداوم تغذیه با شیر مادر» و شعار هفته جهانی تغذیه با شیر مادر سال ۲۰۱۶ «پشتیبانی از مادران برای شیردهی در هر زمان و مکان» بود. هدف اصلی این رویداد ترویج فرهنگ شیردهی و شیردهی منحصر به فرد برای حداقل شش ماه اول از زندگی نوزاد می‌باشد.
۱۱ مزیت تغذیه با شیر مادر برای نوزاد و مادر
تغذیه با شیر مادر مزایایی برای مادر و نوزاد دارد که مهم‌ترین مزایایی که تغذیه با شیر مادر دارد شامل فراهم کردن همه مواد مغذی مورد نیاز بدن کودک، محافظت بدن کودک در برابر بیماری‌ها، ایجاد وزن ایده آل برای نوزاد و باهوش‌تر شدن کودک می‌شود. در این مقاله به مزایایی که شیر مادر برای بدن مادر هم دارد، اشاره شده است.
شیر مادر یک تغذیه کامل برای نوزادان فراهم می‌کند. مقدار مناسبی مواد مغذی دارد و به راحتی قابل هضم و قابل دسترس است. با این حال، میزان شیردهی برخی از زنان به میزان ۳۰ درصد است. در حالی که برخی از زنان قادر به تغذیه نوزاد خود با شیر مادر نیستند، برخی دیگر خود انتخاب می‌کنند که چگونه کودکشان را تغذیه کنند. با این حال مطالعات نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر دارای مزایای زیادی برای سلامت مادران و نوزادان است.
در اینجا ۱۱ مزیت تغذیه با شیر مادر، به صورت علمی ذکر شده است. مزیت ۱ تا ۵ برای نوزادان و از شماره ۶ تا ۱۱ مخصوص مادران است.
۱- شیر تغذیه ایده آل و کامل برای نوزاد فراهم می‌کند.
اکثر متخصصین بهداشتی توصیه می‌کنند تغذیه با شیر مادر باید حداقل شش ماه انجام گیرد. در ادامه، تغذیه با شیر مادر در کنار غذاهای مختلف در رژیم غذایی کودک، حداقل یک سال توصیه می‌شود.
شیر مادر در شش ماه اول تمامی نیازی‌های نوزاد را بر طرف می‌کند. ترکیب آن حتی با توجه به نیاز‌های کودک، به ویژه در ماه اول زندگی تغییر می‌کند. در اولین روز‌های پس از تولد، سینه یک مایع سفت و زرد رنگ تولید می‌کند که به آن کولورواستروژن یا آغوز یا کُلستروم می‌گویند. این شیر پروتئین بسیار بالا، قند پایین و دارای ترکیبات مفید است.
کلسترول شیر، مطلوب است تا رشد دستگاه گوارش نوزاد که به طور کامل شکل نگرفته است، دچار مشکل نشود. پس از چند روز اول، سینه‌ها شروع به تولید مقادیر بیشتری از شیر می‌کنند. چون معده نوزاد در حال رشد است.
ممکن است شیر مادر فاقد ویتامین D باشد، مخصوصا اگر مادر مواد غذایی زیادی مصرف نکند و نتواند شیر کافی تولید کند. برای جبران این کمبود، قطره‌های ویتامین D معمولاً از سن چهار هفتگی توصیه می‌شود.
۲- شیر مادر حاوی آنتی بادی‌های مفید است.
شیر مادر دارای آنتی بادی‌هایی است که در مقابل ویروس‌ها و باکتری‌ها مبارزه می‌کند. اولین شیر مادر مقدار زیادی آنتی بادی دارد. کلستروم مقادیر زیادی از ایمونوگلوبولین و همچنین چندین آنتی بادی دیگر را فراهم می‌کند. هنگامی که مادر در معرض ویروس‌ها یا باکتری‌ها قرار می‌گیرد، تولید آنتی بادی‌ها آغاز می‌شود. سپس این آنتی بادی‌ها در شیر مادر ترشح می‌شود و در طی تغذیه به نوزاد منتقل می‌شود.
ایمونوگلوبولین در نوزاد با ایجاد یک لایه محافظ در بینی، از گلو و دستگاه گوارش محافظت می‌کند. به همین دلیل، مادران شیرده که دارای آنفولانزا هستند، شیر آنها حاوی آنتی بادی‌هایی است که با بیماری مبارزه می‌کند.
با این وجود، اگر شما بیمار هستید، همیشه باید بهداشت را به طور دقیق رعایت کنید. دست‌های خود را به طور مرتب بشوید و از روش‌های جلوگیری از آلوده کردن نوزاد به بیماری، استفاده کنید.
آنتی بادی‌ها، محافظت از نوزاد را به طور کامل انجام نمی‌دهند. مطالعات متعدد نشان می‌دهد که نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند بیشتر نسبت به مسائل بهداشتی مانند پنومونی، اسهال و عفونت آسیب پذیر هستند.
۳- تغذیه با شیر مادر می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌ها را کاهش دهد.
تغذیه با شیر مادر خواص درمانی بسیاری دارد. این امر مخصوصاً در مورد تغذیه‌ی کامل با شیر مادر است. بدین معنی که نوزاد تنها شیر مادر را دریافت کند. تغذیه نوزاد از شیر مادر، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را کاهش می‌دهد، از جمله:
– عفونت گوش میانی: حداقل سه ماه تغذیه‌ی نوزاد فقط با شیر مادر، حدود ۵۰ درصد عفونت گوش نوزادان را کاهش می‌دهد. در حالی که اگر نوزاد به غیر از شیر مادر غذای دیگری دریافت کند، این رقم ۲۳ درصد می‌شود.
– عفونت دستگاه تنفسی: تغذیه نوزاد فقط با شیر مادر برای بیش از ۴ ماه خطر بستری شدن نوزاد، به خاطر این نوع عفونت‌ها را تا ۷۲ درصد کاهش می‌دهد.
– سرما خوردگی و عفونت: نوزادانی که فقط در مدت شش ماه از شیر مادر تغذیه می‌کنند، حدود ۶۳ درصد کمتر به سرما خوردگی و عفونت گلو مبتلا می‌شوند.
– عفونت‌های روده‌ای: تغذیه با شیر مادر، ۶۴ درصدی عفونت‌های روده را کاهش می‌دهد که ۲ ماه پس از تغذیه نوزاد با شیر مادر متوقف می‌شود.
– آسیب بافت روده: تغذیه نوزادان نارس با شیر مادر، حدود ۶۰ درصد بروز انتروکولیت را کاهش می‌دهد.
– سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS): تغذیه با شیر مادر در ماه اول، خطر مرگ نوزاد را به میزان ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.این رقم در سال اول تولد حدود ۳۶ درصد است.
– بیماری‌های آلرژیک: تغذیه نوزاد با شیر مادر برای حداقل ۳ تا ۴ ماه، خطر آسم، درماتیت آتوپیک و اگزما را کاهش می‌دهد.
– بیماری سلیاک: نوزادانی که در معرض گلوتن شیر قرار می‌گیرند، خطر ابتلا به بیماری سلیاک را ۵۲ درصد کاهش می‌دهد.
– بیماری التهاب روده: نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند ممکن است به احتمال تقریبی، ۳۰ درصد کمتر به بیماری التهابی روده در دوران کودکی دچار شوند.
– دیابت: تغذیه نوزاد با شیر مادر برای حداقل ۳ ماه، خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ (تا ۳۰ درصد) و دیابت نوع ۲ (تا ۴۰ درصد) را کاهش می‌دهد.
– سرطان خون: تغذیه با شیر مادر برای ۶ ماه یا بیشتر، ۱۵ تا ۲۰ درصد خطر ابتلا به سرطان خون کاهش می‌دهد.
علاوه بر کاهش خطر ابتلا به بسیاری از عفونت‌ها، تغذیه با شیر مادر شدت بیماری‌ها را بسیار کاهش می‌دهد. علاوه بر این، تغذیه با شیر مادر برای دوران کودکی و حتی بزرگسالی اثر محافظتی دارد.
۴- شیر مادر برای نوزاد وزن ایده آل ایجاد می‌کند.
تغذیه نوزاد با شیر مادر سبب افزایش وزن سالم و جلوگیری از چاقی در دوران کودکی می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد که میزان چاقی در نوزادانی که شیر مادر دریافت کرده‌اند نسبت به نوزادانی که مواد غذایی دیگر دریافت نموده‌اند، ۱۵ تا ۳۰ درصد پایین‌تر است. مدت زمان نیز مهم است؛ زیرا هر ماه از شیردهی خطر ابتلا به چاقی کودک را تا ۴ درصد کاهش می‌دهد. این ممکن است به دلیل رشد باکتری‌های مختلف روده باشد. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، باکتری‌های مفید بیشتری در روده دارند که ممکن است بر ذخیره چربی تاثیر بگذارند.
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، لپتین بیشتری نسبت نوزادانی که با شیر خشک تغذیه شده‌اند، دارند. لپتین یک هورمون کلیدی برای تنظیم اشتها و ذخیره چربی است. نوزادانی که به اندازه کافی شیر دریافت می‌کنند، گرسنگی آنها با شیر مادر بر طرف می‌شود و الگوی صحیح غذا خوردن را برای آینده یاد می‌گیرند.
۵- تغذیه با شیر مادر باعث می‌شود کودکان باهوش‌تر شوند.
برخی مطالعات نشان می‌دهد ممکن است تفاوتی در توسعه‌ی مغز نوزادان تغذیه شده با شیر مادر و تغذیه شده با شیر خشک وجود داشته باشد. این اختلاف ممکن است به دلیل صمیمیت جسمی، تماس، لمس و نگاه کردن مادر به نوزاد و تغذیه با شیر مادر باشد.
مطالعات نشان می‌دهد که نوزادانی که شیر مادر دریافت کرده‌اند نمرات بهتری کسب کرده‌اند و مشکلات رفتاری واختلالات یادگیری آنها کمتر است. با این حال، این مسئله بیشترین تاثیر را در نوزادان نارس نشان می‌دهد که خطر بیشتری در مورد مسائل مربوط به رشد آنها را تهدید می‌کند. این تحقیق به وضوح نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر اثر مثبتی بر رشد مغز در دراز مدت دارد.
۶- تغذیه با شیر مادر به مادر برای کاهش وزن کمک می‌کند.
در حالی که بعضی از زنان در طول تغذیه نوزاد با شیر مادر وزن می‌گیرند، بعضی دیگر به نظر می‌رسد که وزن کم می‌کنند. اگرچه تغذیه با شیر مادر باعث افزایش تقاضای انرژی مادر در حدود ۵۰۰ کالری در روز می‌شود و تعادل هورمونی بدن بسیار متفاوت از حد معمول است. به علت این تغییرات هورمونی در زنان شیرده اشتها و میل به غذا خوردن افزایش می‌یابد. از طرفی دیگر ممکن است بیشتر به ذخیره چربی برای تولید شیر کمک کنند.
برای سه ماه اول پس از زایمان، مادران شیرده ممکن است وزن بیشتری نسبت به زنان شیرده دیگر داشته باشند و حتی ممکن است وزنشان افزایش یابد. با این وجود، پس از سه ماه شیردهی، احتمالاً افزایش چربی سوزی را تجربه خواهند کرد.
مادرانی که نوزادان خود را شیر می‌دهند، پس از گذشت ۳ تا ۶ ماه پس از زایمان شروع به از دست دادن وزن بیشتری در مقایسه با زنان دیگر می‌کنند. مهم است که به یاد داشته باشید رژیم غذایی سالم و ورزش منظم مهم‌ترین عامل تعیین کننده وزن است.
۷- شیردهی به ترمیم رحم کمک می‌کند.
در دوران بارداری، رحم مادر به شدت رشد می‌کند و از اندازه‌ی یک گلابی، به اندازه‌ی تمام فضای شکم مادر می‌شود. پس از زایمان، رحم طی فرآیندی به اندازه‌ی قبلی خود باز می‌گردد. هورمون اکسی توسین در دوران بارداری افزایش می‌یابد که به این فرآیند کمک می‌کند. بدن مادر در طول زایمان مقدار زیادی اکسی توسین ترشح می‌کند تا به کودک کمک کند و خونریزی را کاهش دهد.
اکسی توسین در طول شیردهی نیز افزایش می‌یابد. اکسی توسین سبب تقویت انقباضات رحم، کاهش خون ریزی و کمک نمودن به رحم برای بازگشت به حالت اولیه خود است. مطالعات همچنین نشان داده است که مادرانی که شیرده هستند، معمولاً بعد از زایمان خونریزی کمتر دارند.
۸- مادرانی که نوزادان خود را شیر می‌دهند، از افسردگی مصون هستند.
افسردگی پس از زایمان یکی از انواع افسردگی است که می‌تواند در مدت کوتاهی پس از زایمان ایجاد شود. این مورد ۱۵ درصد از مادران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد زنانی که نوزادان خود را از شیر خود تغذیه می‌کنند کمتر به افسردگی بعد از زایمان در مقایسه با زنانی که نوزاد خود را شیر نمی‌دهند، مبتلا می‌شوند.
با این حال، افرادی که پس از زایمان دچار افسردگی می‌شوند، به احتمال زیاد، پس از مدت کوتاهی که مادر به نوزاد خود شیر می‌دهد، از بین می‌رود. اگر چه شواهد متفاوتی وجود دارد، که تغذیه با شیر مادر باعث تغییرات هورمونی می‌شود که باعث حفاظت مادران از افسردگی می‌شود.
یکی از بیشترین تغییرات، افزایش هورمون اکسی توسین در طی زایمان و شیردهی است. به نظر می‌رسد اکسی توسین اثرات ضد اضطراب در طولانی مدت دارد. همچنین با اثر بخشی بر روی قسمت‌های مختلف مغز، باعث آرامش بیشتر می‌شود.
این اثرات همچنین ممکن است در مادرانی که شیرده هستند نسبت به مادرانی که شیردهی ندارند، بیشتر باشد. یک مطالعه نشان می‌دهد که کودک آزاری مادرانی که نوزاد خود را شیر می‌دهند سه برابر کمتر از افرادی است که نوزاد خود را شیر نمی‌دهند.
در این مورد، توجه داشته باشید که این‌ها آمار‌هایی است که تنها از انجمن کودکان بدست آمده‌اند. تغذیه با شیر مادر به این معنا نیست که شما راه‌های دیگر مراقبت از کودک خود را نادیده بگیرید.
۹- تغذیه با شیر مادر باعث کاهش خطر بیماری‌های مادر می‌شود.
به نظر می‌رسد تغذیه با شیر مادر، مادر را در طولانی مدت در برابر سرطان و چند بیماری دیگر مصون می‌دارد. کل زمانی که مادر صرف شیر دادن به نوزاد خود می‌کند، خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان را کاهش می‌دهد.
در حقیقت، زنانی که بیش از ۱۲ ماه نوزاد خود را با شیر خود تغذیه می‌کنند، ۲۸ درصد کمتر، در معرض مبتلا شدن به سرطان پستان و تخمدان هستند. هر سالی که مادر به نوزاد شیر می‌دهد، ۴.۳ درصد از مبتلا شدن به سرطان پستان کاهش می‌یابد.
مطالعات اخیر همچنین نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر ممکن است مادر را در مقابل سندرم متابولیک محافظت کند. از طرفی دیگر خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سایر بیماری را کاهش می دهد.
زنانی که در طول زندگی خود ۱ تا ۲ سال نوزاد خود را شیر می‌دهند، باعث کاهش ۱۰ تا ۵۰ درصدی خطر ابتلا به فشار خون بالا، آرتریت، چربی خون بالا، بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ می‌شود.
۱۰- شیردهی می‌تواند مانع از قاعدگی شود.
تغذیه با شیر مادر نیز تخمک گذاری و قاعدگی را متوقف می‌کند. عقب افتادن چرخه‌ی قاعدگی، در واقع می‌تواند راهی طبیعی برای جلوگیری از بارداری باشد. بعضی از زنان حتی از این مورد به عنوان کنترل زایمان برای چند ماه اول پس از زایمان استفاده می‌کنند. با این حال، توجه داشته باشید که این ممکن است یک روش کاملاً موثر برای کنترل بارداری در دوران شیردهی نباشد.
شما ممکن است این تغییر را به عنوان یک مزیت اصلی در نظر بگیرید. در حالی که از نوزاد خود لذت می‌برید، دیگر نباید مدتی نگران بارداری مجدد خود شوید (البته شرایط بدنی مادران مختلف، متفاوت است).
۱۱- شیردهی همچنین موجب صرفه جویی در زمان و پول می‌شود.
تغذیه نوزاد با شیر مادر کاملاً رایگان است و نیاز به تلاش بسیار ندارد.
با انتخاب شیر مادر:
نیازی به صرف پول نیست.
در روز هر مقدار که نوزاد نیاز داشته باشد می‌تواند شیر مصرف کند.
نیازی به استریل کردن و تمیز کردن آن نمی‌باشد.
نیازی به گرم نمودن در شبانه روز ندارد.
در حالی که حرکت می‌کنید شیر گرم می‌شود.
شیر همیشه در دمای مناسب است و می‌تواند در هر زمانی نوزاد میل کند.